Bağışıklık Sistemimiz -11- C VİTAMİNİNİ NASIL ALMALI?
Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com
C VİTAMİNİ ALSAK MI ALMASAK MI?
Pandemi ile birlikte bağışıklık sistemimiz için faydalı olabileceği düşünülen vitamin ve gıdâ takviyelerinin de önemi artmış, eczanelerde raflarda envâ-i çeşit mamuller yerini almıştır. Çeşitli vitaminler, çinko takviyeleri, propolisler, kara mürver vb. muhtelif nebâtattan üretilmiş gıdâ takviyeleri gibi ürün çeşitliliği kafa karışıklığına sebep olmaktadır. Bizler de bu meseleye ilmî araştırmalar çerçevesinde çözüm bulabilmek için gayret ediyor, ilk olarak C vitamini ile başlamak istiyoruz.
C vitaminini (Askorbik asit) insan vücudu, birçok sebze ve meyveden alabiliyor. Bu vitaminin insan beslenmesindeki kıymeti, uzun müddet C vitamini alamayan okyanus aşırı yolculuklardaki gemicilerin yakalandığı ölümcül iskorbüt hastalığı ile anlaşılmıştı. Sebze ve meyvelerden zengin bir diyette vücudun ihtiyaç duyduğu C vitaminini almak mümkün olmaktadır. Fakat ayrıca takviye almalı mıdır? Çünkü her şeyde olduğu gibi doz önemlidir. C vitaminini bilinçsiz ve aşırı kullanmak da böbrek, mide ve cilt rahatsızlıklarına yol açabilir, bu yüzden durumunuzu bilen hekime danışmak, gerekli tahlilleri yaptırmak önemlidir.
C vitamini bu tarz takviyeler içerisinde en uzun süredir tartışılan ve en meşhur vitaminlerden biridir. Şimdi ilmî araştırmalara göz atalım:
İLMÎ ARAŞTIRMALAR
Bağışıklık ilmi (İmmünoloji) alanında tıp dünyasındaki en meşhur dergilerden biri olan Frontiers Immunology isimli dergide 2020 Ekim ayında; «C vitamininin uzun hikâyesi: Yaygın soğuk algınlığından korunmadan Covid-19 tedavisindeki potansiyel yardımına» başlıklı geniş çaplı derleme makalesinde şunlardan bahsedilmiştir:
“•Yeterli miktarda C vitamini alınan günlük diyet, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için müsbet katkı sağlarken; mevcut verilere göre ağızdan C vitamini desteği almanın, bağışıklık sistemine herkeste kesin katkısı bulunmamaktadır.
*Yüksek doz (günde 1000 mg) C vitamini desteğini almanın sağlıklı kişilerde soğuk algınlığı ve Covid-19’u azalttığına dair kesin bir veri yoktur. Ciddî stres altında bulunanlarda, bağışıklık sisteminde problem olanlarda (obezite, şeker hastaları, ileri yaş kişiler gibi) ve kanlarında C vitamini seviyesi düşük olanlarda faydalı olabilir.
*Soğuk algınlığı hastalığı ve Covid-19 geçirmekte olan kişilerde tedavide ve zatürreye çevirmesinden korunmada faydası olup olmadığı ise sorgulanmakta, ciddî hastalar üzerinde yapılan araştırmalara binâen hastahânede yatan hastalar için damardan C vitamini tedavisi Covid-19 için denenmektedir.”1
C vitaminini, yeterli ve düzenli miktarda yediğimiz yiyecekler ile almanın bağışıklık sistemimiz için faydalı olduğu2 konusunda bütün ilmî araştırmalar ve çevreler hemfikir iken; düzenli bir şekilde, ağızdan tablet olarak C vitamini kullanımının, soğuk algınlığından korunma konusunda etkili olup olmadığı hususu ilmî makalelerde hâlen tartışılmaktadır.
2003 yılında yazar Harri Hemilä tarafından yazılan makalede; C vitamini almanın soğuk algınlığı hastalıklarından korumadığı, ancak hastalığın süresini azalttığı gösterilmiştir.3 İlk başta bahsettiğimiz makale yayınlanınca, yazar Harri Hemilä yine aynı dergide itiraz makalesi yazmıştır. Yayınlanan itirazda; ilk makalede bazı istatistikî hataların olduğundan bahsedilmiş, C vitamini almanın 5 çalışmada sağlıklı kişilerde soğuk algınlığı riskini % 52 azalttığı gösterildiğinden, ilk makalede bundan bahsedilmediğinden yakınılmıştır.4
C vitamininin bağışıklık sisteminde, hangi hücreler üzerinde, ne tür faydaları olduğu hâlâ araştırılmakta olup; antioksidan tesirinin de olduğu, dolayısıyla kansere karşı da faydasının olabileceği düşünülmektedir. Hattâ kanserli hastalarda yüksek doz C vitamini tedavisi de tartışılmaktadır.5
TAVSİYELERİMİZ
Bu ilmî araştırmalar çerçevesinde kişiye göre tavsiyelerde bulunabiliriz.
Öncelikli olarak yeterli ve dengeli beslenme ile C vitaminini gıdâlardan temin etmelidir. Ancak sonbahar, kış ve ilkbahar aylarında sık rahatsızlanan veya altta kronik hastalığı olan kişilerde imkân var ise; kandaki C vitamini seviyesini ölçtürüp eksik ise destek olarak kullanabileceklerini, imkân yok ise -gönülleri de rahat ise- suda eriyen formlarda alabileceklerini belirtelim.
C vitaminini daha çok gıdâlardan temin etmek isteyenler için ise; kış aylarında portakal, mandalina, kivi gibi mevsimindeki meyveleri, bol bol limonlu içecekler ve salataları, brokoli, lâhana, ıspanak gibi sebzelerden yapılan yemekleri, taze kuşburnunu tavsiye edebiliriz. Özellikle kuşburnu; C vitamini açısından oldukça zengin olduğundan, günlük alınması herkes için faydalı olabilir. Kuşburnunu çay olarak demleyip tüketebileceğiniz gibi, şekersiz marmelâtını yaparak da faydalanabilirsiniz.
Cenâb-ı Hak; kullarını sayısız nimetlerle perverde eylediği gibi, her mevsime ve mekâna özel verdiği gıdâlarla da bizi o zaman dilimine hazırlamaktadır. Bu nimetlerden de çoğunlukla topraktan gelen vitamin ve mineraller ile müstefîd olmaktayız. Lâkin toprağımız kirlendikçe, gıdâlardaki besin değerlerinin de zamanla azaldığına dair ilmî çalışmalar bulunmaktadır.6 Bu da âhirzaman alâmetlerinden biri olsa gerektir. Bize karşı müşfik olan toprağa da saygılı davranmalı, kimyevî, plâstik vs gibi atıklarla kirletmemeliyiz. Özellikle münbit tarım arazilerine kimyevî atık üreten fabrikalar yapılmamalı; tarım yapılan topraklara ise ağır zehirler atılmamalı, sıhhatli çözümler üretilmelidir.
Mevzumuza dönecek olursak; kişinin ruh hâli, bağışıklık sistemi üzerinde en tesirli durumlardan biridir ki, bu konuyla ilgili araştırmalardan daha önce rûhî çökkünlük yazımızda bahsetmiştik. Bu yüzden, eğer kişi; herhangi bir sağlık problemi olmasa dahî C vitamini takviyesi alınca kendini daha iyi hissedecekse, raflardaki ürünleri araştırıp, hekimine danışarak günlük kullanabilir. Ciddî sağlık problemi olanlar korunma maksatlı kullanabilir. Herhangi birimiz hasta olduğunda da yine dilerse hastalık süresince şifâ niyetine kullanabilir, ama gönlü rahat değilse kullanmasa daha iyi olacaktır Allâhu âlem.
Fakat hamile hanımların özellikle ilk üç ay yüksek doz C vitamini almaları, düşük tehdidi açısından riskli olacağı için, kendilerini takip eden hekimlerine mutlaka danışmalıdırlar.
Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..
_________________
1 Cerullo G, Negro M, Parimbelli M et al. The Long History of Vitamin C: From Prevention of the Common Cold to Potential Aid in the Treatment of COVID-19. Front Immunol. 2020 Oct 28;11:574029.
2 Bozonet SM, Carr AC. The role of physiological vitamin c concentrations on key functions of neutrophils isolated from healthy individuals. Nutrients (2019) 11:1363
3 Hemilä H. Vitamin C, respiratory infections and the immune system. Trends Immunol. 2003;24(11):579-580.
4 Hemilä H, Chalker E. Commentary: The Long History of Vitamin C: From Prevention of the Common Cold to Potential Aid in the Treatment of COVID-19. Front Immunol. 2021;12:659001.
5 https://www.cancer.gov/research/key-initiatives/ras/ras-central/blog/2020/yun-cantley-vitamin-c
6 Thomas D. The mineral depletion of foods available to us as a nation (1940-2002)–a review of the 6th Edition of McCance and Widdowson. Nutr Health. 2007;19(1-2):21-55.