Bağışıklık Sistemimiz -5- OBEZİTE

Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com

OBEZİTE

Bağışıklık sistemine zarar veren en önemli âmillerden biri de fazla kilolu ve obez olmaktır. Fazla kilolu ve obez olmak tabiri, Dünya Sağlık Örgütü tarafından; «kişinin sıhhatine menfî tesir edecek kadar anormal veya aşırı yağ birikimi» olarak tarif edilmektedir.1

Bir kişinin kilo durumunu takip için dünyada, yaygın olarak «vücut kitle indeksi» kullanılmaktadır.

Bu indeks, şöyle elde edilir:

Boyun, metre cinsinden karesini alıyoruz. Yani kendisiyle çarpıyoruz: 1,75 x 1,75 = 3,06 ve 1,6 x 1,6 =2,56 Sonra kiloyu, bu rakama bölüyoruz. Meselâ: 90/3,06: 29,4.

Bu indeks;

•25 ve üzeri çıkarsa fazla kilolu,

•30 ve üzeri çıkarsa obez,

•40 ve üzeri çıkarsa morbid obez (ölümcül derecede obez) teşhisi konulmaktadır.

Bizler de şu an «Sağlık Bakanlığı»nın herkesin kullanımına sunduğu e-nabız uygulaması ile boy ve kilo verilerimizi girerek vücut kitle indeksimizi öğrenebilir, ideal kilo aralığımız hakkında fikir sahibi olabiliriz.

«Dünya Sağlık Örgütü»nün verilerine göre; 2016 yılı itibarıyla 1,9 milyardan daha fazla 18 yaş ve üzeri erişkin kişinin fazla kilolu olduğu, bunlardan 650 milyondan daha fazlasının obez olduğu tahmin edilmektedir.

2016 yılında dünya erişkin nüfusunun % 13’ünün obez olduğu tespit edilmiştir. 1975 ile 2016 yılları arasında obezite görülme sıklığı üç kat artmıştır. Bunun sebepleri tartışılabilir, apayrı bir makale konusudur. Ancak; bu kadar yaygınlaşan bu hastalık, bütün vücut sistemlerini etkilediği gibi bizim konumuz olan bağışıklık sistemimizi de ciddî mânâda etkilemektedir. Bu sahada yapılmış ilmî araştırmalara göz atalım:

İLMÎ ARAŞTIRMALAR

Obezite ile en çok başı dertte olan ülkelerin başında gelen ABD’de iki uzman tarafından yayınlanan bir derleme araştırmasında; obez kişilerde aşırı yağlanmanın mikrobiyal iltihaplara karşı menfî yönde tesirinin olduğuna dair güçlü deliller olduğu belirtilmiş, obezite için teknik anlamda «düşük seviyede devam eden müzmin bir inflâmasyon» (bir çeşit iltihâbî cevap) tarifi yapılmıştır. Bu araştırmadaki sonuçlara göre;

•Obezite hastalarının, özellikle ameliyat sonrası hastahâne kaynaklı enfeksiyonlara daha yatkın oldukları,

•2009 Hınzır Gribinde, obezitenin ölüm riskini artıran önemli bir sebep olduğu (kişide hastalık olarak sadece obezite olsa da),

•Obez kişilerin mikroplara karşı kullanılan ilâçlarla tedaviye ve aşılara verdikleri cevabın obez olmayan kişilere göre daha zayıf olduğu gösterilmiştir.2

Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde yapılan bir araştırmada; 80 erişkin obez astım hastası iki gruba ayrılmış, birinci gruptaki hastaların kilo vermeleri sağlanmış, diğer grupta kilo sabit tutulmuş; kilo veren hastaların kanlarında iltihap durumlarında artan sitokinlerin (IL-6, TNF-α, IL-8) azaldığı, virüslerle savaşta önemli bir vazifeyi îfâ eden CD4 ve CD8 lenfosit sayılarının ortalamalarının da yükseldiği gösterilmiştir. Araştırmacılar; elde ettikleri sonuçlarla, obez astım hastalarında kilo vermenin bağışıklık sistemini güçlendirdiği kanaatine varmışlardır.3

ABD’de yapılan bir araştırmada, 88 hastahânede COVID-19 sebebiyle hastahâneye yatışı yapılan hastaların vücut kitle indekslerinin hastalığa yakalanma ve hastalıktan ölüm ile ilişkisi araştırılmış, çarpıcı sonuçlara ulaşılmıştır:

•Toplam 7606 hastadan 1302 kişi (% 17,1) hastahânede ölmüş, 1602 kişi (% 21,1) entübe edilmiştir.

•Obezite dereceleri üç sınıfa ayrılmış, üçüncü (en şiddetli) sınıf obez olanların hastahânede ölüm risklerinin en fazla olduğu tespit edilmiştir.

•Fazla kilolu ve obez olanların tamamında; entübasyon riski, normal kilolu olanlara göre daha fazla bulunmuştur.

•Obezitenin hastalığa etkisinin yaş ile irtibatına bakıldığında, 50 yaş altındaki obezitenin çok daha tehlikeli olduğu gösterilmiştir.

•Vücut kitle indeksi arttıkça, bu hastalarda pıhtı atma ve diyaliz olma ihtiyacı riskinin arttığı gösterilmiştir.

•Sonuç olarak, özellikle 50 yaş altındaki obez kişilerin COVID-19’dan ölme, entübe olma risklerinin çok daha fazla olduğu, pıhtı tehlikesi ve diyaliz ihtiyacı açısından tehlikede oldukları kanaatine varmışlardır. Halk sağlığı ile alâkalı müesseselerin obezitenin önlenmesi ile ilgili daha çok faaliyet yapmaları tavsiye edilmiştir.4

Romanya’da yapılan COVID-19’a bağlı ölüm sebepleri ile ilgili bir araştırmada ise;

•Erkek cinsiyet,

•Hipertansiyon,

•Şeker hastalığı,

•Obezite ve

•Kronik böbrek hastalığının ölen hastalarda en sık görülen durumlar olduğu görülmüştür.5

PEKİ BİZ NE YAPMALIYIZ?

1. ÖNCE DURUM TESPİTİ

Araştırmalar da gösteriyor ki; vücut kitle indeksimiz ne kadar yüksek ise, her türlü mikroba bağlı gelişebilecek iltihaba karşı o derece savunmasız kalmaktayız. Mikropların çeşit çeşit arttığı, pandeminin olanca hızıyla devam ettiği şu zor günlerde; şifâlardan biri de belki boğazımıza girenleri kontrol etmekten geçmektedir. «Ne yapmalıyız?» sorusuna cevap olarak, ilk önce nefsimizi ve bedenimizi tanımalıyız. Vücut kitle indeksimizi hesaplayarak bedenimizin durumunu görebileceğimiz gibi, bel çevremizi de bir mezura yardımı ile ölçerek fikir sahibi olabiliriz. Bel çevresinin obezite ile irtibatı açısından her ülkede farklı rakamlar olmakla birlikte, ülkemizde kabul edilen görüşe göre «Endokrin ve Metabolizma Derneği»nin en son yapmış olduğu araştırmada şu rakamlar ortaya konmuştur:

•Bel çevresi erkeklerde 100 cm.

•Kadınlarda 90 cm. üstü obez,

•Erkeklerde 90 cm.

•Kadınlarda 80 cm. üstünde ise de fazla kilolu.6

2. NEFSİMİZİ BİLELİM

Bedenimizin durumunu gördükten sonra da nefsimizi kontrol etmemiz gerekir.

•Nelere karşı zaafımız var?

•Neleri daha çok yemeye meyilliyiz?

•Midemizi tıka basa doldurmayı seviyor muyuz?

•Yeme alışkanlıklarımız ne kadar Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in sünnetine uyuyor?

Bu soruları kendimize sorup nefsimizi hesaba çekmeliyiz. Zira;

“Nefsini bilen Rabbini bilir.”

3. TEDAVİ

Bedenimizin ve nefsimizin durumunu detaylı tahlil edip kendimizce teşhisi koyduktan sonra da tedavi reçetelerini kolaylıkla Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in hayatında bulabiliriz. Obezite değerlerimiz, kan tahlili sonuçlarımız vs. ne kadar kötü de olsa asla moralimizi bozmamalı, Cenâb-ı Hakk’ın şifâ ve rahmetinden asla ümidimizi kesmemeliyiz. Bozulan moral ve motivasyon önümüzdeki en büyük engel olacaktır. Zira sonuçlar ne kadar kötü olsa da, usûlünce tedavi ile şifâ mümkündür. Ciddî obezite gibi bir sonuç ile karşılaştıysak; mutlaka tecrübeli, hâzık bir hekimden destek almalıyız.

Hazret-i Âişe -radıyallâhu anhâ- Annemiz anlatıyor:

Muhammed -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in ailesi, O’nun hayatının son ânına kadar, üst üste iki gün, arpa ekmeğini doyuncaya kadar yemediler.” (Tirmizî, Şemâil, 25. bâb, No: 146)

Ayrıca şu mübârek Ramazân-ı şerif ayından sonra da altı gün Şevval orucunu, sonrasında her hicrî ayda en az üç gün oruç tutabilmeyi nefsimize ve bedenimize alıştırabilir isek, maddî ve mânevî istifade edeceğimiz muhakkaktır. George Bernard Shaw’ın da dediği gibi;

“Gelecekte doktorların hastalarına yazacakları reçete, müslümanların kıldığı namaz ve tuttuğu oruç olacaktır.”

Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..

___________________________________

1 https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight (5 Nisan tarihinde erişildi.)

2 Milner JJ, Beck MA. The impact of obesity on the immune response to infection. Proc Nutr Soc. 2012 May;71(2):298-306. doi: 10.1017/S0029665112000158. Epub 2012 Mar 14.

3 Al-Sharif FM, Abd el-Kader SM, Neamatallah ZA, AlKhateeb AM. Weight reduction improves immune system and inflammatory cytokines in obese asthmatic patients. Afr Health Sci. 2020 Jun;20(2):897-902.

4 Hendren NS, de Lemos JA, Ayers C, Das SR, Rao A, Carter S, Rosenblatt A, Walchok J, Omar W, Khera R, Hegde AA, Drazner MH, Neeland IJ, Grodin JL. Association of Body Mass Index and Age With Morbidity and Mortality in Patients Hospitalized With COVID-19: Results From the American Heart Association COVID-19 Cardiovascular Disease Registry. Circulation. 2021 Jan 12;143(2):135-144.

5 Pantea Stoian A, Pricop-Jeckstadt M, Pana A, Ileanu BV, Schitea R, Geanta M, Catrinoiu D, Suceveanu AI, Serafinceanu C, Pituru S, Poiana C, Timar B, Nitipir C, Parvu S, Arsene A, Mazilu L, Toma A, Hainarosie R, Ceriello A, Rizzo M, Jinga V. Death by SARS-CoV 2: a Romanian COVID-19 multi-centre comorbidity study. Sci Rep. 2020 Dec 10;10(1):21613. doi: 10.1038/s41598-020-78575-w. PMID: 33303885; PMCID: PMC7730445.

6https://temd.org.tr/admin/uploads/tbl kilavuz/
20180516162841-2018-05-16tbl_kilavuz162840.pdf