Bağışıklık Sistemimiz -24- E VİTAMİNİ
Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com
Yağda çözünen vitaminlerden biri olan E vitamini, sıhhatin devamında önemli vazifeler icrâ eden elzem bir maddedir. Bağışıklık sistemimizin de güçlü kalmasına yardımcı olur. Birçok gıdâda tabiî olarak bulunan E vitamininin eksikliği nâdiren görülse de, müzmin hastalıkları, özellikle de bağırsak rahatsızlıkları olanlar, bu vitamin açısından daha dikkatli olmalıdırlar. Çünkü E vitamini yaygın bulunduğu için, genellikle birçok gıdâdan alınır, ancak bağırsaklardan emiliminde problem yaşayanlar ne kadar gıdâ alsalar da yeterli istifade edemeyebilirler. İşte bu ayki yazımızda; E vitamini eksikliğinden, öneminden, daha çok bulunduğu gıdâlardan bahsetmeye çalışacağız.
EKSİKLİĞİNDEKİ BELİRTİLER
Sık sık mikroplara bağlı hastalıklar geçirme, görmede bozulma, kas güçsüzlüğü, cilt ve tırnak problemleri, saç dökülmeleri gibi belirtiler görülebilmektedir. Kısa bağırsak hastalığı, crohn hastalığı, müzmin pankreas iltihabı, kistik fibrozis, kolestaz denilen safra akımındaki problem gibi durumlarda ve çocuklukta teşhis edilen ataksi denilen genetik rahatsızlıkta E vitamini eksikliğinin akla gelmesi gerekmektedir. Şu da var ki; besinlerde yaygın bulunsa da, abur cubur tarzı sıhhatsiz beslenme çeşitlerinde, daha hafif şekilde belirtiler görülebilir. Bu yüzden özellikle gelişme dönemindeki evlâtlarımızın gıdâları hususunda daha dikkatli olmalıyız.
EKSİKLİĞİNİN TELÂFÎSİ
E vitamini eksikliğinin; gıdâlar hâricinde ilâç takviyesi ile tedavi edilmesi gerekiyorsa, tedavi mutlaka hâzık bir hekimin kararıyla ve kontrolünde olmalıdır. Çünkü E vitamini takviyeleri, kullanılan bazı ilâçlarla etkileşime girip ciddî yan etkilere yol açabilir. Bir de hangi şekilde verileceğine, ilgili hekim karar vermelidir.
Hem hazır takviyelerdeki bu tehlike sebebiyle, hem de fıtrata münasip olması açısından daha çok, gıdâlarla alınması tavsiye edilmektedir. Badem, ay çekirdeği, yer fıstığı ve fıstık ezmesi gibi kuruyemişler, kepekli tahıllar, zeytin ve ayçiçek yağı, buğday özü yağı, lifli sebzeler, brokoli, ıspanak, kivi, mango, yumurta, çeşitli tahıllar… E vitamini açısından zengin gıdâlardır.1
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE KATKISI
E vitamini yağda çözüldüğü için, hücrelere rahatça geçmekte ve bağışıklık sistemindeki birçok hücreyi de desteklemektedir. Genel olarak iyi beslenen kişilerde eksikliği nâdir olsa da; özellikle son evre kanser hastalığı, felç, yatağa bağımlı olma ve ileri yaş gibi iyi beslenemeyen kişilerde ve bahsettiğimiz bağırsak hastalıklarında E vitamini eksikliği olduğunda, etkisini hem tabiî, hem kazanılmış bağışıklık hücrelerinde görmekteyiz. E vitamininin vücuttaki iltihabı azaltmada, alkol alımına bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığında, antioksidan etkisiyle kansere, gözlerdeki makula hasarına, kalp-damar hastalıkları ve bazı nörolojik hastalıklara karşı korunmada etkili olduğu, çalışmalarda gösterilmiştir.2
Kanser tedavisinde etkili ve yeni bir yöntem olan immünoterapide E vitamini desteğinin bağışıklık sistemindeki kanser hücrelerini tanıma ve öldürme işlemini yapan hücrelere destek olduğu Çin’de yapılan bir araştırmada gösterilmiştir.3
Kemoterapi denen kanser ilâçları kullanılmadan; hastanın kanserli hücrelerinin kendi bağışıklık sistemine öğretilerek vücudun kanseri yok etmesine yardımcı olan tedaviye immünoterapi denmektedir. Bu tedaviye destek olması, E vitamininin kansere karşı koruyucu etkisini de desteklemektedir.
Pakistan’da yapılan bir araştırmada da; tüberküloz hastalarında, E vitamini desteği alan grubun, bağışıklık sistemindeki T hücrelerinin ve toplam antikor miktarlarının kontrol grubuna göre daha fazla olduğu görülmüştür.4
TAVSİYELERİMİZ
Eğer herhangi bir müzmin hastalık durumunuz yoksa, genel olarak her çeşit gıdâdan beslenme imkânına sahipseniz, E vitamini için özel bir gıdâ takviyesi almanızı tavsiye etmiyoruz.
Eğer E vitamini eksikliğiniz olduğunu düşünüyorsanız, mutlaka bir hekime danışmalısınız. Ve eğer mutlaka takviye almanız gerekirse de, kan sulandırıcı gibi sürekli kullandığınız ilâçlar varsa, bunu mutlaka hekiminize belirtmelisiniz. Zira ilâçlarla olabilecek etkileşim ciddî problemlere yol açabilir.
Cenâb-ı Hak; ihtiyacımız olan her maddeyi, helâl ve tayyip gıdâlara yerleştirmiştir. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme ile E vitamini rahatlıkla birçok gıdâdan temin edilebilmektedir. Ancak; yazımızda bahsettiğimiz hastalıklar varsa, sizi takip eden hekiminize danışmanızı tavsiye ederiz.
Son olarak da, özellikle gelişme çağındaki yavrularımızın yediklerine hususiyetle dikkat etmeliyiz. Abur cuburu ve muhtelif kimyevî maddeler ihtivâ eden gıdâları çok sevip, tabiî gıdâları daha az tüketen yavrularımız; ileride ciddî sıhhat bozuklukları açısından risk altındadırlar. İnsanın hâline sirâyet eden; yediği lokma hususunda, yavrularımızı zamanın zararlı gıdâlarından da tatlı dil ve güzel davranışlarla korumak lâzımdır. Helâl ve temiz gıdâları yavrularımıza sevdirmemiz gerekmektedir.
Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..
__________________________________
1 https://www.healthline.com/health/food-nutrition/vitamin-e-deficiency#what-you-can-do
2 Khadangi F, Azzi A. Vitamin E – The Next 100 Years. IUBMB Life. 2019;71(4):411-415.
3 Yuan X, Duan Y, Xiao Y, et al. Vitamin E Enhances Cancer Immunotherapy by Reinvigorating Dendritic Cells via Targeting Checkpoint SHP1. Cancer Discov. 2022;12(7):1742-1759.
4 Hussain MI, Ahmed W, Nasir M, et al. Immune boosting role of vitamin E against pulmonary tuberculosis. Pak J Pharm Sci. 2019;32(1[Supplementary]):269-276.