Bağışıklık Sistemimiz -18- ŞİFÂ KAYNAĞI BAL -2-

Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com

Şifâ kaynağı olan balın faydalarını yazmaya devam ediyoruz. Birçok mikroba karşı bağışıklık sistemimize yardımcı olan bal, hastalık zamanlarındaki bazı belirtilerin tedavisinde de etkilidir. Soğuk algınlığı ile başlayalım:

6. BOĞAZ AĞRISI ve ÖKSÜRÜK

Mevsim geçişlerinde, kış aylarında sıkça karşılaştığımız soğuk algınlığı rahatsızlıkları; bazen ciddî boğaz ağrısı, tâkatsizlik gibi belirtilere yol açmaktadır. Bu rahatsızlıklar, belirli süre istirahat ihtiyacına sebep olmaktadırlar. Boğaz ağrısı, öksürük gibi bazı belirtiler uzun sürebilir. 2020 yılında yayınlanan, 14 araştırmanın birleştirilerek yapıldığı bir meta analiz çalışmasında araştırmacılar; üst solunum yolları rahatsızlıkları için bal kullanmanın oldukça etkili olduğunu, hattâ gereksiz antibiyotik kullanımını da azaltabileceğini tespit etmişlerdir.1

Hindistan’da yapılan başka bir araştırmada da, Nanda ve arkadaşları; boğaz ağrısı bulunan durumlarda tedaviye bal eklenmesinin daha hızlı iyileşmeye yardımcı olacağı sonucuna varmışlardır.2

Healthline sitesi boğaz ağrısı durumlarında; sıcak bir limonlu çaya, birkaç çay kaşığı bal eklenmesini tavsiye etmektedir.3

Kadîm geleneğimizde de soğuk algınlığı gibi durumlarda bala; çekilmiş çörekotu, zencefil, zerdeçal, havlıcan gibi bazı baharatlar eklenerek kullanılması tavsiye edilmektedir. Herkes kendi rahatsızlıklarında dilediği gibi bir karışım oluşturarak -aşırıya kaçmadan- şifâ niyetine tüketebilir.

7. BEYİN İÇİN FAYDALARI

Geçen ay belirttiğimiz antioksidan etkileri sayesinde beyin faaliyetlerinde de faydalı olabileceği düşünülmektedir. Muhtevâsındaki polifenollerin, beynin hâfıza ile alâkalı kısmında inflâmasyon dediğimiz iltihabı azaltabileceği düşünülmektedir.4 Bu yüzden özellikle yakın akrabalarında alzheimer, demans hastalığı gibi beyin rahatsızlıkları bulunanların düzenli olarak bal yemelerini tavsiye ederiz.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Birçoğumuzun duyduğu gibi 1 yaş altındaki bebeklere çiğ bal verilmesi tavsiye edilmemektedir. Zira çok nâdiren de olsa çiğ balların içinde clostridium botulinum adı verilen zararlı bakteriler de bulunabilmektedir. Birçok yetişkin; bu bakterinin sporlarını gıdâ ile aldığında, hasta olmadan kurtulabilmektedir. Ancak; 1 yaş altındaki çocuklar, bağırsak sistemlerinin gelişimi devam ettiği için daha hassas olmaktadırlar. Bu yüzden Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) bu bebeklere bal verilmemesini tavsiye etmektedir.5 Burada akla «Neden Amerika?» gibi bir soru gelebilir. Yaklaşık 300 milyonluk nüfusunun yanı sıra çok başarılı bir istatistik ve veri toplama sistemi bulunan ABD, topladığı verilerle birçok hastalıkla alâkalı önemli bilgiler vermektedir. Bu sebeple birçok tavsiyesi dikkate alınmaktadır. Ülkemizde de istatistik ve veri biliminin gelişmesi, en azından ülkemizde görülen hastalıklarımızı bilmek ve tavsiyelerde bulunmak açısından önemlidir. Bu alanda çalışmak isteyen gençlerimize duyurulur.

Peki yanlışlıkla veya bilmeyerek bir bebeğe bal verilirse ve bebekte bu hastalık çıkarsa belirtileri nelerdir?

Kabızlık, yavaş nefes alıp verme, göz kapaklarında sarkma, öğürme refleksinin kaybolması, başını tutamama, aşağıya doğru ilerleyen felç durumu, zayıf emme veya beslenme, daha sessiz ağlama gibi ciddî belirtiler ortaya çıkabilir. Çünkü bu bakteri salgıladığı bir toksin (zehir) ile hastalık yapar ve bu zehir özellikle sinir sistemini felç ettiği için hayatı tehdit edici olabilmektedir. Şüpheli bir durumda hemen sağlık kuruluşuna başvurup; ilgili hekimleri, tükettiği bal konusunda bilgilendirmek, tedavi sürecini hızlandırmaya katkı sağlayacaktır. Cenâb-ı Hak muhafaza buyursun.

Çok nâdiren de olsa, bazen büyüklerde de hastalık olabilmektedir. Çiğ bal yedikten sonra; ishal, istifrağ, sonrasında kabızlık ve bulanık görme gibi ciddî belirtiler olursa yine hemen sağlık kuruluşuna başvurmak gerekmektedir.

Diğer bir dikkat edilmesi gereken husus; yine nâdiren de olsa, bazı kişilerde görülebilen ciddî alerji durumlarıdır. Özellikle bazı bal çeşitlerine karşı bazı kişiler daha hassas olabilir. Bazı kişilerde, daha önce yemediği bir bal türünü yedikten sonra; boğazında şişme, nefes almada güçlük gibi ciddî bir alerji de gelişebilir. Bu durumda hemen en yakın âcil servise başvurmak gerekir.

BALI SEÇERKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Eğer ambalâjlı bir şekilde alınırsa içindekiler ve birleşimi kısmına «tatlandırıcı, şeker vs.» gibi kimyevî bir madde içerip içermediğini görmek için bakılabilir. Etiket üzerinde hangi bitkiden üretildiği yazılmalıdır. Eğer şeker şurubu üzerinden üretildiyse yine belirtilmelidir. Alerjimiz olan bir bitkiden üretilen bal alınmamalıdır. Koku ve tadı üretildiği bitkiye göre değiştiği için, beğendiğimiz bitkilerden üretilen ballar tercih edilebilir. Üretim izin ve tarihine, tavsiye edilen tüketim tarihine dikkat edilmelidir. Organik ürün olarak satılıyorsa «organik ürün sertifikası» sorgulanmalıdır. Yard. Doç. Dr. Recep SIRALI Hocamıza göre; satın alınan bal ambalâjı hemen açıldığında kristalize olmuş ise tadına bakılmadan ürün iade edilmelidir.6 Yine balı ısıtmak bazı besin değerlerinin kaybolmasına yol açabilir. «Boğaz ağrısı ve öksürükte sıcak bir çaya eklenebilir.» demiştik; «Besin değeri azalmaz mı?» diye bir soru akla gelirse diyebiliriz ki: «Sıcak çaya eklendiğinde balın boğaz ve üst solunum yollarına daha iyi geçerek etkili olabileceği düşünülmüş olabilir.» Zira bu, bazı yazarların görüşüdür. Dileyen sıcak çay içinde, dileyen bazı baharatlarla karıştırarak çiğ bir şekilde tüketebilir.

Bal ve ürünleri, bunların yanı sıra tanıdık ve güvenilir bir üreticiden de alınabilir. Bu işin eğitimini almış, tecrübeli kimselerden de alsak aldığımız ürünlerin rengine, şekline ve üretildiği bitkiye dikkat etmeliyiz.

DEPOLAMA ŞARTLARI

Balı aldıktan sonra; güneş ışığına, aşırı sıcağa maruz kalmayacak bir yerde saklamak gerekmektedir. Rengi hızla değişen ve kötü kokan ballar tüketilmemelidir. Her hasat sonrası taze, yeni üretilmiş bal alıp sene boyunca tüketmek daha sağlıklı olacaktır.

TIBB-I NEBEVÎ’DE BAL

Son olarak bu kadar faydasını saydığımız bal, Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz tarafından da sıkça tavsiye edilmiştir. Âyet-i kerîmede şöyle buyurulur:

“Rabbin bal arısına şöyle vahyetti:

«–Dağlardan, ağaçlardan ve kurdukları çardaklardan evler edin. Sonra meyvelerin her türünden ye ve Rabbinin yollarında boyun eğerek yürü!..»

Onların karınlarından türlü renklerde şerbetler çıkar, onda insanlar için şifâ vardır.

Elbette bunda düşünen bir kavim için büyük bir ibret vardır.” (en-Nahl, 68-69)

Hadîs-i şeriflere baktığımızda da kardeşi ishal olan bir kişiye Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- üç defa bal şerbeti tavsiye etmiş, sonunda hasta şifâ bulmuştur. (Buhârî, Tıb, 4, 24)

Diğer hadîs-i şeriflerde ise şöyle buyurulur:

“İki şifâ veren maddeye sarılın: Bal ve Kur’ân.” (İbn-i Mâce, Tıb, 7)

“Kim her ay üç sabah yalamak sûretiyle bal yerse, birçok belâ (hastalık) ona dokunmaz.” (İbn-i Mâce, Tıb, 8)

“Sînâ (sinameki veya ona benzer bir ot) ve baldan yararlanın. Çünkü bu ikisinde ölümden başka her derde şifâ vardır.” (İbn-i Mâce, Tıb, 7)

“Helva ve bal, Rasûlullah -aleyhisselâm- Efendimiz’in hoşuna giderdi.” (Buhârî, Eşribe, 15, Tıb, 4)

Ülkemiz zengin bitki örtüsü vesilesiyle, arıcılık ve bal açısından da oldukça zengindir. Bu nimetten istifade etmek gerekir. Alerjisi olmayan herkese ayda en az üç gün bal tüketmelerini tavsiye ederiz.

Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..

____________________________________________________________

1Abuelgasim H, Albury C, Lee J. Effectiveness of honey for symptomatic relief in upper respiratory tract infections: a systematic review and meta-analysis. BMJ Evid Based Med. 2021;26(2):57-64.

2 Nanda MS, Mittal SP, Gupta V. Role of honey as adjuvant therapy in patients with sore throat. Natl J Physiol Pharm Pharmacol 2017;7(4):412-415.

3 https://www.healthline.com/health/food-nutrition/top-raw-honey-benefits#digestion-and-gut-health

4 Samarghandian S, Farkhondeh T, Samini F. Honey and Health: A Review of Recent Clinical Research. Pharmacognosy Res. 2017;9(2):121-127.

5 https://www.cdc.gov/botulism/prevention.html

6 https://www.researchgate.net/profile/Recep-Sirali-2