AYVA

Dr. Ahmed Adnan Yâsîn Za‘bî

Trc. Muhammed Halil Nâşid ve İhtisas Talebeleri

Kontrol ve Notlar: Dr. Abdurrahman SARMIŞ

 

 

BİTKİ HAKKINDA

 

Ayva, elma ve armut ağaçları ile aynı familyadandır ve onlarla yakından akraba olan bir ağaç türüdür. Ayvanın beyaz ilâ kırmızımsı pembe renkte birçok büyük çiçeği vardır. Bitkinin dalları biraz çarpıktır. Meyvesi ise düzgün olmayan yuvarlak veya armut şeklindedir ve yumuşak tüylerle kaplıdır. Rengi altın sarısıdır. Meyvenin çapı 5 ilâ 7 cm’ye ulaşır ve çok sayıda çekirdek içerir. Serttir ve ekşiden tatlıya doğru bir tada sahiptir. Genellikle sadece taze olarak tüketilir.

 

HADÎS-İ ŞERİFLERDE AYVA

 

Ayva ismi hadîs-i şeriflerde zikredilmiştir. Talha bin Ubeydullah -radıyallâhu anh- anlatır:

 

“Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in yanına girdim; elinde bir miktar ayva vardı. 

 

«–Al onu ey Talha, çünkü o, kalbi rahatlatır.» dedi.” (İbn-i Mâce, Et‘ime, 61)

 

Farklı bir rivâyette ise Talha bin Ubeydullah -radıyallâhu anh- şöyle anlatır:

 

“Bir gün ashâbı ile oturduğu esnada Nebî -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in
yanına gittim, elinde bir ayva vardı. Oturduğumda onu bana vererek şöyle dedi:

 

«–Al onu Ebû Muhammed; çünkü o kalbi kuvvetlendirir, ağız kokusunu güzelleştirir, göğüs kirini giderir.»” (Taberânî, Kebîr, I, 117, nr. 219; Hâkim, Müstedrek, V, Tıb, 588, nr. 8315, Mârifetü’s-Sahâbe, IV, 451-452, nr. 5645)

 

KADÎM ECZAHÂNE ANLAYIŞINDA AYVA

 

Ayva, Yunanlılar ve Akdeniz havzası ülkeleri tarafından şifâlı bir meyve olarak kabul edilmiş ve Hipokrat zamanında (M.Ö. 277-460) ishale karşı kabız yapıcı olarak kullanılmıştır. Hekim Dioskurides (M.S. 40-90), iltihaplı yaraları ve yayılmış morlukları tedavi etmek için kullanılan ayva yağının bir tarifini kaydetmişti.

 

İbnü’l-Baytâr ayva hakkında şöyle demiştir: 

 

“Ayva, annelerin karnındaki ceninleri muhafaza eder (düşüğe mâni olur), göğüsteki sertliği, öksürüğü ve kuruluğu giderir.”

 

AYVADAKİ ETKİLİ KİMYEVÎ MADDELER

 

Ayva meyvesi üzerinde yapılan araştırmalarda, en önemlileri; yüksek oranda bulunan kalsiyum tuzları, sindirim maddeleri ve elma asidi olmak üzere birçok kimyevî birleşikler içerdiği tespit edilmiştir.

 

İçerisinde (% 71) su, (% 0,5) protein, (% 8,12) lif, (% 5,7) şeker, (% 0,3) yağlı maddeler ile bol miktarda A, B, C vitaminleri bulunur.

 

AYVA BİTKİSİNİN MODERN ECZAHÂNEDE TESİRİ

 

Fitoterapi uzmanı Prof. Dr. Câbir el-Kahtânî; ayvanın kalp zayıflığı, mide ve bağırsak kanaması ile akciğer veremini tedavi etmek için, meyve dilimlerini 10 dakika suda kaynatıp günde iki ilâ üç bardak içerek kullanıldığını söylemektedir. 

 

Ayva aynı zamanda; sindirim bozuklukları, göğüs hastalıkları, zayıflık ve ishal tedavisinde de kullanılmaktadır. Bir kaşık miktarında kuru ayva tozu; bir bardak su içinde, bir miktar pirinç tozu ile kaynatılır ve sabah-akşam bir bardak içilir.

 

Ayva, bağırsak enfeksiyonlarını ve hazımsızlığı tedavi etmek için de kullanılır. Ayva meyvesi dilimler hâlinde kesilip, iki litre suda yarısı buharlaşıncaya kadar kaynatılır. Ardından içine 50 gram şeker ilâve edilir. Günde iki ilâ üç bardak miktarında tüketilen bu tarifin, diyabetli kişiler tarafından kullanılmaması gerekir.

 

Ayva tohumları saç derisindeki kepek tedavisinde kullanılır. Haşlanıp süzüldükten sonra saç derisine sürülerek; kepeğin tedavisi ve ciltteki çatlakların, yaraların, hemoroitlerin ve yanıkların iyileşmesi sağlanır.

 

Ayrıca haşlanmış ayva meyveleri veya suyu; diş çürüğü, diş eti enfeksiyonları ve boğaz enfeksiyonlarını tedavi etmek için gargara yapılarak da kullanılabilir.

 

Ayva meyvesi (posası, kabuğu ve çekirdeği) ve reçelinin antioksidan (kanserden koruyucu) özelliğinin araştırıldığı bir çalışmada; fenolik içerikler açısından ayva çekirdeği özütünün, organik asitler açısından ise ayva kabuğu özütünün en yüksek etkiye sahip olduğu görülmüştür.1 

 

Yani ayva çekirdeği ve kabuğu, posasına göre daha yüksek antioksidan özellik göstermiştir. Ayvanın kabuğunu yemek bazı kişiler için zor olabilir. Bu yüzden, kabuğunun tüketimiyle alâkalı çeşitli tarifler düşünülebilir. Ancak kabukta tarımda kullanılan ilâç olmaması önemlidir. Ayva çekirdeği ise çay ve toz şeklinde tüketilebilir. Tavsiye edilen dozları aşmamak gerekir. Çocuklarda boğulma riski sebebiyle ayva çekirdeği tüketimi tavsiye edilmez.2 

 

_________________________________

 

1 Branca M. Silva, Paula B. Andrade, Patrícia Valentão, Federico Ferreres, Rosa M. Seabra, and Margarida A. Ferreira Quince (Cydonia oblonga Miller) Fruit (Pulp, Peel, and Seed) and Jam:  Antioxidant Activity Journal of Agricultural and Food Chemistry 2004 52 (15), 4705-4712

 

2 https://www.medicalpark.com.tr/ayva-cekirdeginin-faydalari/hg-3014