Bağışıklık Sistemimiz -31- ŞİFÂ SOFRASI

5 Ağustos 2023

Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com

Kâinâtı eşref-i mahlûkat olan insana hizmet etmesi için yaratan Cenâb-ı Hakk’a sonsuz şükürler olsun. Soframızdaki helâl ve temiz yiyecekler -aşırıya kaçmadıkça- şifâya vesile olmak için yaratılmış ve bizzat Kur’ânî ifadeyle tüketilmesi emredilmiştir. Bu ayki yazımızda soframıza giren bu gıdâlardan bağışıklık sistemimiz için en çok faydalı olduğu bilinenlerden bahsetmek istiyoruz. Haydi buyurun şifâ soframıza…

1. TURUNÇGİLLER

Genellikle hasta olunca aklımıza gelen vitamin C aslında hasta olmadan da yeterli miktarda alınması gereken önemli bir vitamindir. Turunçgiller genelde yüksek oranda C vitamini içerir. Bağışıklık sistemine desteğindeki bilinen en önemli faydası, C vitamini üzerindendir. Mandalina, portakal, greyfurt daha çok sonbahar ve kış aylarında tüketilse de, neredeyse her mevsim ulaşılabilen limon da bir turunçgiller üyesidir. Kadîm kültürümüzdeki «çaya, çorbaya limon» sözü de limonun belki de her gün kullanıldığını düşündürmektedir. Biz de mevsimine göre turunçgillerin düzenli aralıklarla tüketilmesini tavsiye ederiz.

2. KIRMIZI DOLMALIK BİBER

Bir adet kırmızı dolmalık biber, 100 gramlık bir porsiyon başına 128 mg¹ C vitamini içerirken, bir portakal 45 mg² içermektedir. Ayrıca vücudumuzda A vitaminine dönüşen zengin beta karoten (1620 µg) içeriğiyle de cilt ve göz sağlığı için oldukça faydalıdır.

3. BROKOLİ

Yüksek oranda vitamin (A, C, E vitaminleri), mineral, lif ve antioksidan içeren brokoli; yiyebileceğiniz en sağlıklı sebzelerden biridir. Gıdâ gücünü korumanın anahtarı, mümkün olduğunca az kaynatmaktır. Araştırmalara göre; buharda pişirmek veya mikrodalgada ısıtmak, yemeklerde daha fazla besin maddesi bulundurmanın en iyi yoludur.³ Ancak mikrodalgaların yaydığı radyasyon iyonize olmadığı için güvenli kabul edilse de ısıtmada plâstik bir madde kullanmamalıdır. Çünkü, içeriğindeki maddelerin yemeğe geçmesi yüzünden sağlıklı olmayacaktır.⁴

4. SARIMSAK

Sarımsak, yiyeceklerin lezzetini artırmakta ve uzun zamandır tıbbî olarak da kullanılmaktadır. Sarımsağın atardamarların sertleşmesini önlemede ve yüksek tansiyon tedavisinde yardımcı olduğu bilinmektedir. Sarımsağın bağışıklık sistemini güçlendirici faydaları, alisin gibi yüksek miktarda sülfür içeren maddelerden kaynaklanıyor gibi görünmektedir.

5. ZENCEFİL

Birçok insanın rahatsızlandığında başvurduğu bir diğer bitki de zencefildir. Zencefil; iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilir, bu da boğaz ağrısı ve diğer iltihaplı rahatsızlıkları gidermeye yardım edebilir. Ayrıca mide bulantısını da hafifletebilir. Zencefil ayrıca kronik ağrıya yardımcı olabilir ve kolesterol düşürücü özelliklere sahip olabilir. Daha detaylı olarak geçen aylardaki zencefil yazısında bahsedilmiştir.

6. ISPANAK

Ispanak; bağışıklık sistemimizin enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olabilecek antioksidanlar, C vitamini ve beta-karoten bakımından zengindir. Brokoli gibi ıspanak da besin değerlerini korumak için mümkün olduğunca az pişirildiğinde en iyi sonucu verir. Bununla birlikte, hafifçe ısıtmak A vitamini emilimini artırır ve diğer besin maddelerinin antibesin olan (gıdâlanma karşıtı) oksalik asitten arındırılmasını sağlar. Ayrıca; lahana ve şalgam gibi turpgillerden sebzeler, maydanoz ve çok çeşitli diğer bitki bazlı gıdâlar da mikrop öldürücü özelliklere sahip besinler içerir.

7. YOĞURT

Güzel bir D vitamini kaynağı olan yoğurt, bu özelliği sayesinde bağışıklık sistemimiz olmak üzere bedenimizdeki birçok sistemin düzenli çalışmasına destek olabilir. D vitaminin öneminden yazı serimizde bahsetmiştik. Ancak, yoğurtla ilgili şöyle bir sıkıntı olmaktadır ki; büyükbaş hayvanlarda yaygın kullanılan antibiyotikler süte de geçmekte, dolayısıyla yoğurt ve peynirlere de geçmektedir. Bu yüzden süt temin ettiğimiz hayvanın, beslenme alışkanlığı da önemli olmaktadır.

8. BADEM

Yoğun E vitamini ve sağlıklı yağ içeriğiyle harika bir besin olan badem, bağışıklık sistemimiz için de oldukça faydalıdır. Her gün olmasa da düzenli aralıklarla, özellikle çocuklarımıza abur cubur ürünler yerine; badem, ceviz gibi gıdâlar vermek çok daha faydalı olacaktır.

9. AYÇİÇEĞİ ÇEKİRDEĞİ

Ülkemizde çok sevilerek tüketilen, ancak maalesef çöplerinin bazen çevre kirliliğine yol açtığı ayçiçeği çekirdeği; selenyum, magnezyum, E vitamini içeriğiyle bağışıklık sistemimiz için oldukça faydalıdır. Mümkünse çiğ olarak tüketilmesi daha münasiptir. Ancak alerjik olan veya fazla tükettiğinde sivilce gibi problem yaşayanları da îkaz etmek faydalı olacaktır.

10. ZERDEÇAL

İltihabı azaltıcı etkisi bilinen zerdeçal, doğu kültüründe pilâvlara, yemeklere bolca katılmaktadır. Romatizmal hastalıklara faydalı olduğu bilinen zerdeçal, bağışıklık sistemini de desteklemektedir. Bunun yanı sıra; kekik, biberiye, tarçın, karanfil gibi bitki ve baharatlar da oldukça faydalıdır.

11. YEŞİL ÇAY

Yoğun miktarda güçlü antioksidan içeren yeşil çay, antiviral etkisiyle bağışıklık sistemine destek vermektedir. Orta ve Uzak Asya’da yemeklerle birlikte veya sonrasında çok sık tüketilmektedir. Alzheimer hastalığına karşı da koruyucu olduğu düşünülmektedir.

12. KİVİ

Folat, potasyum, K ve C vitamini yönünden zengin olan kivi; içeriğindeki C vitamini ile enfeksiyonla savaşan akyuvarlara destek olurken, ihtivâ ettiği diğer gıdâlar da birçok sistemin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Bu yüzden mevsiminde taze kivi tüketilmesini tavsiye ederiz.

13. KÜMES HAYVANLARI

Grip, soğuk algınlığı gibi durumlarda şifâlı olduğu bilinen tavuk suyu çorbası, bağışıklık sistemini rahatlatır. Hindi, tavuk gibi kümes hayvanları B6 vitamini açısından zengindir. Tavuk kemiklerinin kaynatılmasıyla yapılan et suyu çorbası, kondroitin (kıkırdaklardaki madde) ile birlikte bağırsak iyileşmesi ve bağışıklık için yararlı diğer besinleri içerir.⁵

Ancak şunu unutmamak lâzım ki;

Hormonlu bir şekilde hızlıca büyütülen tavuklar pek de sağlıklı değildir. Bu yüzden mümkünse bahçede; evdeki yemek artıkları ve muhtelif nebâtat ile beslenen tavuk daha makbuldür. Fıkhen de leş ve pislik gibi haram şeyleri yiyen tavuklar; üç gün hapsedilip temiz gıdâlarla beslendikten sonra kesilmelidir.

14. DENİZ HAYVANLARI

Omega-3 denilen yağ asidi bakımından zengin olan balıklar, içerdikleri birçok vitamin ile bağışıklık sistemimize de destek olurlar. Düzenli aralıklarla tüketilmesini tavsiye etmekteyiz. Balıkta da evveliyâtı önemlidir. Benzer şekilde denizlerin kirlenmesi, bazı balıkların sunî ve kimyevî yemlerle beslenmesi de tüketeceğimiz her gıdâda iyi araştırma yapma gerekliliğini göstermektedir.

Görüldüğü üzere bir gıdânın temizliği için evveliyâtını da bilmek gerekmektedir. Bu yüzden gıdâlanılacak hayvanın ne yediğinin yanı sıra; yenecek bitkinin de üzerine atılan ilâçlar, bulunduğu toprağın kirlenmesi gibi konularda en azından elden geldiği kadar araştırma yapmakta fayda vardır. İmkânı olanlar için Şâh-ı Nakşibend Hazretleri gibi kendi bahçesinde hayır niyet üzere yetiştirdiği helâl ürünleri yemek ve ikrâm etmek çok daha fazîletli olsa gerektir. Tabiat ile daha iç içe hayatlar ve şehirler kurabilmek, maddî ve mânevî sıhhatimize çok büyük faydalar sağlayacaktır.

Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..

Not: Bahsettiğimiz gıdâlara alerjisi olanlar, tükettiklerinde rahatsızlık hissedenler, ilgili gıdâlardan uzak durabilir ve bu konuda ehil bir alerji uzmanına başvurabilirler.

___________________

¹https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/170108/nutrients

²https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169918/nutrients

³Coe, Sarah, and Ayela Spiro. «Cooking at home to retain nutritional quality and minimise nutrient losses: A focus on vegetables, potatoes and pulses.» Nutrition bulletin vol. 47,4 (2022): 538-562.

⁴https://www.bbc.com/future/article/20200714-is-it-safe-to-microwave-food

⁵ https://www.healthline.com/health/food-nutrition/foods-that-boost-the-immune-system

bağışıklık vitaminler