مثنویدن بیتلر – ۲٤ – دردیمزڭ دواسی اولان عشق

مثنویدن بیتلر – ۲٤ –

دردیمزڭ دواسی اولان عشق

 

‏أوزلم آبای

 

 

‏ای كبر ‏و عظمتمزە دوا اولان عشق ! / ‏ای بزە ‏گورە ‏افلاطون ‏و ‏غالینوس اولان عشق ، ‏یاشا !

 

‏افلاطون ‏اسكی ‏یوناندە یاشامش بر ‏فلسفەجی ، ‏غالینوس ‏ایسە ‏طب عالِمیدر . حضرت مولانا ؛ عشقی ، آلانندە بری ‏حكیم ‏دیگری حاكم ‏ایكی كیشییە بڭزتمشدر . عشقی دە انسان اوغلینڭ كبر ‏و ‏بویوكلنمەسینڭ دواسی اولارق گورمشدر .

 

‏قدسی ‏حدیث اولارق ‏روایت ایدیلن ؛

 

بن ‏گیزلی بر ‏خزینەیدم ، گورونمك ، بیلینمك ایستەدم ؛ بیلینەیم ‏دیە خلقی ( عالَمی ) یاراتدم . ( عجلونی ، كشف الخفاء ، ۲ ، ۱۳۲ ؛ بروسوی ، كنز مخفی ) ‏افادەسندە ‏الله جلە جلاله بیلینمك ایستەینجە ؛ حقدن باشقە ‏هیچ بر شیئڭ بولونمادیغی بر ‏زماندە ، محبتلە ‏تجلی ایتمشدر . بو ‏تجلی ‏ایلە عالَم یاراتیلنجە ، جناب حق دە بیلینیر اولمشدر . بو عالَمدە اسم ‏و ‏صفتلریلە ‏ظهور ایتمەسی ‏ایسە ، انسانڭ یاراتیلمەسی ‏ایلە اولمشدر . آیت كریمەدە ‏شویلە بویورولور :

 

‏هانی ‏ربڭ ملكلرە ؛

– بن ‏یر یوزیندە بر ‏خلیفە یاراتاجغم ، دیدیگندە اونلر ؛

– اورادە ‏فساد چیقاراجق ‏و قان ‏دوكەجك برینی می یاراتاجقسڭ ؟ ‏حالبوكە بز ، ‏سنی ‏أوگگویلە ‏تسبیح ‏و ‏تقدیس ایدییورز . دیمشلردی .

‏الله دە اونلرە ؛

– بن سزڭ بیلمدیگڭز شیلری بیلیرم . بویورمشدی . ( البقرە ، ۳۰ )

 

‏خليفە كلمەسی ؛ بر ‏كیمسەنڭ ‏دیگرینڭ ‏یرینی آلماسی ، أوڭی ‏تمثیل ایتمەسی ‏و اونڭ ‏یتكیلرینی قوللانمەسی آڭلامنە ‏گلیر . انسان ‏یاراتیلیش اولارق ‏كندیندن ‏أوڭجە یاراتیلانلردن ‏صوڭرەدر ‏و ‏اللهڭ ‏ارادەسنی ‏یر یوزیندە ‏تمثیل ایدن ‏كیشیدر . بو ‏تمثیل أوزللگی ‏ایسە آیت كریمەدە بلیرتیلیر :

 

‏الله ؛ آدم ە اسملرڭ ‏تمامنی أوگرتدی ، ‏صوڭرە دە اونلری ملكلرە گوستروب ؛

– هایدی ، ‏طوغری ‏صویلییورسەڭز بونلرڭ اسملرینی بڭا خبر ویرڭ! بویوردی . ( البقرە ، ۳۱ )

 

ملكلر ؛ 

– ‏سنی ‏تسبیح ‏و هر ‏تورلی ‏نقصانلقدن ‏تنزیه ایدرز . ‏سنڭ أوگرتدیگندن باشقە ‏هیچ بر بیلگيمز ‏یوقدر . ‏البتە هر شیئی ‏حقیلە بیلن ، هر حكمی ‏و ایشی حكمتلی ‏و ‏صاغلام اولان آنجق ‏سنسڭ . دیدیلر . ( البقرە ، ۳۲ )

 

‏

الله ؛

– ‏ای آدم ، بونلرڭ اسملرینی اونلرە سویلە! دیدی .

آدم اسملری اونلرە بیلدیرینجە ، حق ‏تعالی ؛

– سزە گوكلرڭ ‏و ‏یرڭ غایبنی بن بیلیرم ؛ آیریجە سزڭ آچیقلادیغڭزی دە گیزلەدیگڭزی دە بیلیرم . دیمەمش میدم ؟ » بویوردی . ( البقرە ، ۳۳ )

 

ملكلرە ؛

– آدمە ‏سجدە ایدڭ ! دیدیگمزدە ‏ابلیس ‏طیشندەكیلر درحال ‏سجدەیە قاپاندی . ‏ابلیس ‏ایسە ‏دیرنەرك بوندن قاچندی ، كبرلندی ‏و كافرلردن اولدی . ( البقرە ، ۳٤ )

 

‏الله ‏تعالی نڭ آدم علیه السلامه اسملرڭ ‏تمامنی أوگرتمەسی ، ‏كندی ‏اسماسنی أوگرتمەسیدر . چونكە انسانی ‏كندینە ‏خلیفە اولارق یاراتمشدی ‏و ‏خلیفەنڭ ‏كندیسنی ‏تمثیل ایدەبیلمەسی ‏ایچون جناب حقی ‏طانیمەسی گركییوردی . جناب حقڭ انسانی یاراتمەسی ‏ایلە بیلینمە مرادی حاصل اولمشدر . اسم ‏و ‏صفتلری ‏ایلە بیلینن جناب حقڭ ‏ذاتی ‏ینە بر ‏گیزلی ‏خزینە ‏یعنی غیب اولارق قالمشدر .

 

عالَمڭ ‏یاراتیلیشی محبت ‏و معرفتلە اولوشدر . ابن عربی بوڭا ؛

 

بنم ‏دینم محبت ‏دینیدر . دیمشدر . محبتلە یاراتیلان انسانڭ عالَمدەكی أوزللگی ، ‏یر یوزیندە ‏اللهڭ ‏إرادەسنی ‏تمثیل ایتمەسیدر . ‏یعنی اونڭ آدینە حركت ایدن ، ‏امر ‏و ‏یاساقلری اویغولایان ‏كیشیدر .

 

انسانڭ بر شكلدە عالَمی ‏و ‏كندینی ‏تفكر ایدرك بر ‏یاراتیجیسی اولدیغنی قاورامەسی ممكندر . ‏لكن بو ‏یاراتیجینڭ ‏كندیسنی ‏نەدن یاراتدیغنی آڭلامەسی ، نُبوّتلە گرچكلشمشدر . بو ‏یوزدن ‏توحید عقیدەسی ، ‏اللهی نبوتلە بیلوب ‏ایمان ایتمكدر . ‏یعنی ‏اللهە ، افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلمڭ ‏ایناندیغی ‏گبی ‏اینانمقدر .

 

بو ‏دنیادە ‏كندینی ‏تك ‏و بڭزرسز اولارق گورن انسان ‏ایچون ‏اڭ ‏زور اولان دە بودر . ‏كندی ‏گبی بر انسانی ‏پیغمبر اولارق قبول ‏ایتمك ‏و اوڭا تابع اولمق . ‏ایمانڭ أوڭمی دە بورادن ‏قایناقلانمقدەدر . ‏یعنی ‏الله ‏تعالی نڭ ؛ « كلمۀ شهادتی سویلەیەرك ‏ایمان ایدڭ . » دیدیگی ‏گبی ‏ایمان ‏ایتمك . بو ‏ایمانی طاشییان انسانڭ ، ‏الله آدینە بر ‏صوروملیلق یوكلنمەسنڭ دە بر آڭلامی اولاجقدر . ‏یوقسە كافر ‏ایچون ، ‏الله آدینە ‏خلیفە اولمەنڭ بر آڭلامی ‏یوقدر .

 

‏ایمانڭ كمال بولمەسی دە ؛ اخلاقڭ كمالە ایرمەسی ‏و ‏كیشینڭ ‏كندینی ‏طانیمەسی ‏ایلە ‏ربینی بیلمەسیدر . ‏ربینی طانییان ‏و ‏خلیفە اولان انسان ، پیغامبرینە دە ‏تام اولارق اتباع ‏ایدر . بو اتباع ‏ایچون دە ‏طانیمق ‏و ‏سومك چوق أوڭملیدر . چونكە ، ‏كیشی ‏اڭ چوق سودیگنە بڭزەمەیە چالیشیر . ‏اللهی كامل آڭلامدە ‏اڭ چوق پیغامبر افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلم طانیمش ‏و سومشسە ، افندیمزی طانییوب ‏سون ‏كیشی دە اصلندە ‏ربینی سوییوردر .

 

انسان ، ‏ایمان ‏ایلە ‏شیطانلە ‏یولنی ‏تام بورادە آییریر . ‏ایمان ایدرك ‏اللهە صیغینان ‏و پیغامبرینی قبول ایدن انسان ، ‏امر ‏الهيیە اویمش اولور . ‏شیطان ‏ایسە ‏امر ‏الهیيە اویمەیارق حضوردن قوغولمشدر . ‏امر ‏الهیيە اویان انسانڭ ‏یاراتیلیش ‏سببی آیت كریمەدە ؛

 

بن جنلری ‏و انسانلری آنجق بنی طانییوب بڭا ‏قوللق ایتسینلر ‏دیە یاراتدم . ( الذاریات ، ٥٦ ) اولارق بیلدیریلمشدر .

 

‏قول ؛ ‏امری دیڭلەین ، ‏اللهە عبادت ‏و اطاعت ایدندر . بو اطاعتڭ محبت ‏و عشق ‏ایلە یاپیلمەسی ‏ایچون دە ‏كیشینڭ ‏كندیندە بولونان ؛ كبر ، ‏بویوكلنمە ، عجب ‏گبی ‏دویغولری إزالە ایتمەسی گركیر . چونكە ‏كندیندە بر ‏وارلق گورن حقی گرگی ‏گبی ‏طانییاماز ‏و إطاعت ایدەمز .

 

حقڭ ‏امرینە ‏قارشی چیقوب ، كبرلنن ‏شیطانڭ آیاق ایزلرینی ‏تعقیب ایتمەمك ‏ایچون ، كبرمزڭ ‏و عظمتمزڭ دواسی اولان عشقە ‏یعنی ‏ایمانە ‏تام ‏تسلیم اولمامز ‏الزمدر . بونڭ ‏ایچون دە ‏صدق ‏ایلە پیغامبر افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلمی ‏طانیمق ‏و تابع اولمق گركیر . ‏كیشی طانیدقجە ، جهالتی ‏گیدر . جهالت ؛ بیلمزلك ‏و ‏نقصانلقدر . نُبوّتی بیلمەمك ‏و طانیمامق دە جهلڭ ‏اڭ بویوگیدر .

 

افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلمی طانیدقجە ، قلبمزدە ‏اللهە ‏قارشی اولان محبت چوغالاجقدر . چونكە افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلمڭ ‏اڭ ‏بویوك ‏غایەسی ، ‏اللهڭ رضاسنی قزانەبیلمكدی . بتون ‏غیرت ‏و دعواسی إعلاى كلمة الله ايدى. بزدەكی آتشلەییجی ‏أوزللك دە افندیمز صلى الله علیه ‏و‏سلمى ‏طانییارق عشقە دونوشەجكدر . بو عشق بزم كبرمزڭ دواسی اولاجقدر .

 

‏كیشی ‏اڭ چوق ‏كندی ‏نفسینی سور . افندیمز صلى الله علیه ‏و‏سلم ‏ایسە هر دائم ؛ « ‏امتی… » دیمشدر . انسان ، ‏اڭ چوق ‏كندینە ‏لطفدە بولونانی سور . افندیمز صلى الله علیه ‏و‏سلم ‏ایسە ‏امتنە ‏قارشی ‏صوڭ ‏درجە ‏مرحمتلی ‏و ‏شفقتلی ‏ایدی . انسان ‏اڭ چوق گوزلی ‏و گوزللكلری سور . افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلم آخلاقاً ‏اڭ گوزل انساندی . ‏قیامتدە دخی ‏طلبی ، ‏امتنە شفاعت ‏ایتمك اولاجقدر . حال بویلە اولنجە ؛ عقللی انسانە دوشن ، ‏اڭ چوق افندیمز صلى الله علیه ‏و ‏سلمه اتباع ‏ایتمك ‏و ‏سومك اولملیدر . ‏ایشتە بو اتباع بزی ‏اللهە یاقلاشدیراجق ‏و كبرمزڭ دواسی عشق اولوشاجقدر . یازیمزە حضرت مولانانڭ ، انسانڭ ‏اللهە بو ‏یاقینلغنی آڭلاتدیغی بر بیتی ‏ایلە ‏صوڭ ‏ویرەلم . دعا ‏و ‏نیازمز عشق ‏ایلە اولسون . آمين …

 

عشق ملتی هر ملتدن آیریدر . عاشقلرڭ ملتی ‏و مذهبی ‏اللهدر .

Mesnevî’den Beyitler -24-