Bağışıklık Sistemimiz -23- OMEGA 3
Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com
Sonbaharın gelmesiyle birlikte, bazı gribal hastalıklara yakalanma ihtimali de artış göstermekle beraber; korunmak için Cenâb-ı Hakk’ın ikramlarındaki çeşitlilik de artmaktadır. Bunlar arasında en önemlilerden biri de omega 3 açısından zengin balık nimetidir. Bu ay;
–Omega 3 nedir?
–Nelerde bulunur?
–Ne kadar alınmalıdır?
–Takviye gıdâ olarak almak gerekli midir?
sorularına cevap aramaya çalışacağız.
OMEGA 3 NEDİR?
Omega 3’ler doymamış yağ asidi gruplarından birini oluşturmaktadır. Hücrelerin membranlarında bulunurlar ve atardamarların elâstikiyetini, kan pıhtılaşmasını kontrol etmede mühim vazifeleri olan hormonların da yapımı için elzem maddelerdir. Bu yağ asitlerinin önemini artıran bir başka durum da, gıdâlar yoluyla alınma zaruretidir. Çünkü vücudumuz omega 3 üretemez.
OMEGA 3 NELERDE BULUNUR?
Genel olarak; balık, fındık, keten tohumu, yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Özellikle; uskumru, somon, morina karaciğeri yağı, ringa balığı, sardalya, hamsi, keten tohumu yağı, chia tohumu, ceviz ve soya fasulyesi omega 3 açısından zengin olduğu bilinen gıdâlardır. Bu gıdâları sık tüketme imkânı olanlar, genel olarak omega 3 ihtiyaçlarını karşılayabilirler. Özellikle cevizi günlük tüketmek, sıhhatimiz için pek faydalıdır.
OMEGA 3 NE KADAR ALINMALIDIR?
Omega 3 yağ asitleri, çeşitli şekillerde bulunmaktadır. (EPA, DHA ve ALA gibi) Sağlıklı kişilerin günlük en az 250-500 mg. EPA ve DHA alması tavsiye edilmektedir. Haftada iki porsiyon balık yemenin bu ihtiyacı karşıladığı düşünülmektedir.1
OMEGA 3 EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Gıdâlarla yeterli miktarda alınmadığında genellikle ilk belirtilerden biri; ciltte kuruluk ve rahatsızlık hissi, sık sivilce çıkması gibi cilt belirtileri olabilir. Hücre membranlarında bulunan omega 3 eksik alındığında, 21 günde bir yenilenen cildimizin vazifelerini yeteri kadar yapamaması sebebiyle bu belirtilerin oluşması gayet normaldir.
Bazı araştırmalarda da rûhî çökkünlük yaşayan kişilere omega 3 verilmesiyle düzelmenin görülmesi sebebiyle, eksikliğinin bir belirtisinin de rûhî çökkünlük olduğu düşünülmektedir.
Omega 3’ün mühim vazifelerinden biri de gözyaşı üretimi ve gözün nemlenmesine destek olmaktır. Eksikliğinde göz kuruluğu belirtileri görülebilir.
Yine tersine teşhis (tedaviden teşhise gitme) yoluyla fark edilen bir durum da, eklem ağrıları ve sertliği olanlara omega 3 desteği verilmesiyle ağrıların azalması ve eklemlerin kavrama yeteneğinin artmasıdır. Belirtilerden biri de ileri yaşlarda birçok insanımızın karşılaştığı bu durum olabilir.
Altı aylık süren bir çalışmada da omega 3 desteği alan bayanlarda daha az saç dökülmesi görülmüş olup, saçın canlılığını artırdığı düşünülmektedir. Dolayısıyla ciddî bir saç dökülmesi de omega 3 eksikliğinin belirtilerinden biri olabilir.2
TAKVİYE GIDÂ OLARAK ALINMALI MIDIR?
Takviye gıdâdan kastımız, ticârî olarak; kapsül, balık yağı vs. içinde bulunan omega 3 takviyeleridir. Amerikan Kalp Derneğinin mevcut ilmî araştırmaları inceleyerek verdiği karara göre; kalp krizi geçiren veya kalp yetmezliği olanların takviye gıdâ olarak almalarının mantıklı olabileceği sonucuna varılmıştır. Normal sağlıklı kişilerin; kalp krizi, inme, kalp yetmezliği veya ölüme karşı korunmak için omega 3 takviyesi almalarıyla ilgili ilmî bir veri olmadığını belirtmişlerdir. Dolayısıyla sağlıklı kişiler için, takviye omega 3 ve balık yağı yerine gıdâlarla alınmasını tavsiye etmişlerdir.3
Ancak, Avrupa Kardiyoloji Cemiyeti tarafından yapılan bir araştırma ile, yüksek trigliserit seviyesi olanların omega 3 takviyesi kullanmalarının atriyal fibrilâsyon dediğimiz kalbin ritmini bozan bir hastalık riskinin artmasına sebep olduğu gösterilmiştir.4 Bu çalışma sebebiyle kalp hastalığı olanların omega 3 takviyesi alıp almamaları konusu kafa karışıklığına sebep olmuştur. Ancak vücutta üretilmediği için, gıdâlar yoluyla alınmaya devam edilmesi ehemmiyet arz etmektedir. Zamanla daha geniş çaplı araştırmalar yapılması, bu mevzuda daha net bir fikre sahip olmak için önemlidir.
Bir başka kafa karıştırıcı çalışmada da; prostat kanserli hastaların kanlarında omega 3 yağ asitlerinin daha fazla bulunması, omega 3 takviyelerinin prostat kanseri riskini artırabileceğini göstermektedir. Bu yüzden bu tarz riskli kişilere, omega 3 takviyeleri tavsiye edilmemektedir.5
OMEGA 3’ÜN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ÜZERİNE ETKİLERİ
Omega 3 çeşitlerinin bağışıklık sistemindeki çeşitli hücrelere farklı etkiler gösterdiği görülmüştür. Ancak daha araştırılması gereken birçok hücre çeşidi vardır. Şimdiye kadar bilinenlere göre, omega 3 türlerinin; makrofaj ve nötrofil dediğimiz bağışıklık hücre çeşitlerinin mikropları öldürmesine ve regülatör T hücrelerinin (yani vücudun kendine saldırmasını engelleyen hücreler) oluşmasına katkıda bulunduğu gösterilmiştir.6 Bazı araştırmalarda da vücudun kendine saldırdığı otoimmün hastalıklara karşı koruyucu olabileceği düşünülmektedir. Bu regülatör T hücrelerinin oluşmasına yardımcı olması, buna imkân sağlıyor olabilir.
TAVSİYELERİMİZ
Cenâb-ı Hak, her bir nimetinde bizler için büyük hikmetler gizlemiştir. Hiçbir şey fuzûlî yaratılmamıştır. Vücudumuzun üretemediği omega 3 yağ asitlerini de hâricen gıdâlardan almamız gerekmektedir. Son zamanlarda yapılan ilmî araştırmalarda, muhtelif hastalıkları olanların; takviye omega 3 (kapsül, tablet, balık yağı vs) almalarının hastalıklarını daha kötüye götürme riskini gösteren çalışmalar mevcuttur. Bu yüzden ticârî bir takviye ürün için, durumunuzu bilen hâzık bir hekime danışmakta fayda vardır. Ancak, sağlıklı her kimsenin gıdâlarla alması zaten elzemdir. Özellikle içinde bulunduğumuz mevsim itibarıyla, balık ürünlerini daha çok tüketmek de önemli olmaktadır. Ancak; iktisâdî mânâda zor durumda olan ve balık alamayan kardeşlerimizi de hatırlamak, imkân nisbetinde infakta bulunmak, hoş bir davranış olacaktır. Ayrıca, bir başka omega 3 kaynağı cevizi günlük tüketmek de sıhhatimiz için inşâallah çok faydalı olacaktır.
Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..
__________________
1 https://www.healthline.com/nutrition/12-omega-3-rich-foods
2 https://www.healthline.com/nutrition/omega-3-deficiency#5.-Hair-changes
3 https://www.healthline.com/health-news/most-dont-need-omega-3-supplements
4 https://www.healthline.com/health-news/why-people-at-risk-of-heart-disease-may-want-to-avoid-fish-oil
5 Brasky, Theodore M., et al. “Plasma phospholipid fatty acids and prostate cancer risk in the SELECT trial.” Journal of the National Cancer Institute 105.15 (2013): 1132-1141.
6 Gutiérrez S, Svahn SL, Johansson ME. Effects of Omega-3 Fatty Acids on Immune Cells. Int J Mol Sci. 2019 Oct 11;20(20):5028.