Bağışıklık Sistemimiz -22- ARI ZEHRİ
Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com
AW084218
Arı zehri tedavisi, bazı kadîm tıp geleneklerinden günümüze muhtelif rahatsızlıklar için kullanılmaktadır. Günümüzde de ruhsatlı apiterapi (arı ürünleri ile tedavi) merkezlerinde; öncesinde mutlaka alerji kontrolü yapılarak, eğitimli hekimler tarafından uygulanabilmektedir. Bu ayki makalemizde arı zehrini tanıyıp; kullanıldığı alanlardan, ilmî araştırmalarda görülen fayda ve yan etkilerden bahsetmeye çalışacağız.
Arı zehri; renksiz, asitli bir sıvıdır. Arı kendini tehdit altında hissettiğinde, iğnesi üzerinden salar. Arı zehrinde hem iltihabı artıran, hem de önleyen muhtelif maddeler, enzimler, şekerler, mineraller ve proteinleri oluşturan amino asitler yer almaktadır.1 İçeriğindeki 26 amino asitten oluşan melittin isimli madde, arı zehrinin kuru ağırlığının yaklaşık yarısını oluşturur. Bu maddenin virüslere, bakterilere ve kansere karşı etkili olduğunu gösteren araştırmalar yapılmıştır.
Arı zehrinde bulunan apamin ve adolapin isimli iki proteinin, zehir etkileri olduğu hâlde, iltihabı azaltıcı ve ağrı kesici olduğu tespit edilmiştir.2 Bir başka madde fosfolipaz A2 enziminin de alerjiye sebep olduğu düşünülmekle birlikte, bağışıklık sistemini destekleyici ve iltihap azaltıcı etkileri olduğu tespit edilmiştir.3
Görüldüğü gibi arı zehrindeki maddelerin, sıhhat üzerinde menfî ve müsbet etkileri olduğu görülmektedir. Ancak her ilâçta olduğu gibi; herkeste aynı etkiyi göstermez, bu yüzden daha fazla klinik araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
NASIL KULLANILIR?
Arı ürünleriyle tedavi için genel olarak, apiterapi kelimesi kullanılmaktadır. Arı zehri; arının iğnesinin enjeksiyonu ile vücuda uygulanabildiği gibi, muhtelif ürünlerin içine katılarak da verilebilmektedir. Bu enjeksiyon; mutlaka eğitimli bir hekim kontrolünde, öncesinde alerji testi yapılarak uygulanmalıdır. Bunun yanı sıra çeşitli krem ve cilt serumlarının da içine katılabilmektedir. Cilde sürülerek uygulanmaktadır.
MUHTEMEL FAYDALARI
İLTİHABI AZALTICI ETKİ
Arı zehrinde en fazla bulunan madde olan melittin, yüksek dozda verildiğinde; ağrı, kaşıntı ve iltihaba sebep olabilirken, düşük dozlarda iltihabı azaltıcı etki gösterdiği görülmüştür. Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi; iltihap durumunda, sitokin denen hormona benzer bazı maddeler vücutta artmaktadır. Düşük dozda melittinin bu çeşit sitokinleri azalttığı gösterilmiştir.4
EKLEM İLTİHABI
Romatoid artrit isimli romatizmal eklem ağrılarının olduğu rahatsızlık, arı zehri tedavisinin en çok araştırıldığı hastalıklardan biridir. 120 hasta üzerinde yapılan çalışmada 60 hasta, bilinen mevcut iki güçlü ilâçla tedavi edilirken, 60 hastaya da arı zehri tedavisi uygulanmıştır. Hastaların problemli eklemlerine, toplam 5-15 arası arı iğnesi enjeksiyonu yapılmış, her bir iğne yapan arı, 5 dakika uygulayacak şekilde tutulmuştur. 8 haftalık tedavi sonunda hastaların şikâyet durumları ve kan tahlilleri alınarak tedavi başarı oranları hesaplanmıştır. İlâç tedavisi % 80 oranında başarılı olurken, arı zehri tedavisi % 83 oranında başarılı bulunmuştur. Ancak istatistikî olarak arada fark olmadığı ve arı zehrinin ilâç tedavisi kadar etkili olduğu bulunmuştur.5
Çin’de yapılan başka bir araştırmada da, ilâç tedavisiyle arı zehri tedavisi birlikte uygulandığında; sadece ilâç tedavisi alınmasına göre daha çok faydalı olduğu ve ağrı ataklarının daha az sayıda olduğu gösterilmiştir.6
Fareler üzerinde yapılan bir araştırmada da, melittin isimli molekülün eklem iltihabını engellediği ve romatizmal eklem hastalıkları için iyi bir ilâç adayı olabileceği sonucuna varılmıştır.7
CİLT ÜZERİNE FAYDASI
Arı zehri içeren yüz serumunun yüze uygulanması ile kırışıklıkların anlamlı derecede azaldığı görülmüş,8 sivilceye sebep olan bakteriye karşı da etkili olduğuna dair çalışmalar yapılmıştır.9
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE FAYDASI
Birçok hayvan çalışmasında; otoimmün dediğimiz bağışıklık sisteminin vücudun kendisine saldırdığı muhtelif hastalıklarda, arı zehri tedavisinin faydalı olabileceği görülmüştür.10 Alerjik astım gibi bazı alerjik hastalıklara da faydalı olabileceğini gösteren hayvan çalışmaları vardır.11
AĞRI KESİCİ ETKİ
Güney Kore’de yapılan araştırmada, müzmin bel ağrısı bulunan 54 hasta üzerinde arı zehri tedavisinin faydası araştırılmıştır. Bir grup; gerçek arılar üzerinden arı zehri alırken, bir gruba arı zehri uygulanıyor gibi yapılarak plasebo verilmiştir. Haftada iki seans uygulanan hastalara, aynı dozda aynı ağrı kesici ilâç verilmiştir. 3. haftadan itibaren; gerçek arı zehri alan hastalarda diğer gruba göre anlamlı derecede düzelme görülmüş, ilâç tedavisine ek olarak bu tedavinin de uygulanabileceği sonucuna varılmıştır.12
Bunların yanı sıra parkinson gibi bazı sinir hastalıkları, lyme hastalığı gibi müzmin bir mikrobik hastalık üzerinde de faydaları olabileceğine dair araştırmalar bulunmakla birlikte, insan çalışmaları yetersiz sayıdadır. Ülkemiz, arıcılık ve üniversiteler açısından oldukça zengindir. Bu konuda daha çok araştırma yapılmasını; ilgili hocalarımıza, akademisyenlere tavsiye ederiz.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Arı zehri tedavisi konusunda insan çalışmalarının henüz yetersiz olduğu konusunu göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Arının iğnesi kontrollü bir şekilde uygulansa da; kızarıklık ve şişlik gibi yan etkiler de görülebilmektedir. Çok yüksek derecede alerjisi olanlarda; anaflaksi dediğimiz hayatı tehdit edici, erken müdahale edilmezse ölümcül olabilecek yan etkilere de sebep olabilmektedir. Bu yüzden; eğer bu tedaviye karar verilirse, gerekli ekipmanların bulunduğu ruhsatlı bir ortamda ve deneyimli bir hekim tarafından uygulanmalıdır.
Hâlsizlik, iştah kaybı, aşırı ağrı, kanama riskinin artması ve istifrağ gibi yan etkiler de görülmüştür. 61 yaşındaki bir bayanda, dört seans sonrası pıhtılaşma hücrelerinin çok azaldığı, buna bağlı diş eti kanaması ve kızarıklık yan etkileri görüldüğü raporlanmıştır.13
SONUÇ OLARAK
Dermansız ağrıları ve hastalıkları bulunanlar, bu tedaviyi de araştırabilirler. Ancak, bu konuda deneyimli, hâzık bir hekimle görüşüp, öncesinde gerekli tahliller ve alerji testi yapılmalı, bütün riskler kabul edilirse; ruhsatlı ortamda hekim tarafından uygulanmalıdır. Ölüm ve yaşlılıktan başka her şeyin bir şifâsı olduğu, hadîs-i şeriflerde belirtilmiştir. Ancak herkesin şifâsı da başka şeylerde olabilir. Şifâyı aramak bizim vazifemizdir. Yeterli araştırmaların bulunmadığı tedaviler konusunda da, bu konudaki tecrübeli kişilerle istişâre ederek karar vermek daha münasip olacaktır.
Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..
_____________________________
1 An HJ, Kim JY, Kim WH, et al. Therapeutic effects of bee venom and its major component, melittin, on atopic dermatitis in vivo and in vitro. Br J Pharmacol. 2018;175(23):4310-4324.
2 https://www.healthline.com/nutrition/bee-venom#what-it-is
3 Palm NW, Rosenstein RK, Yu S, Schenten DD, Florsheim E, Medzhitov R. Bee venom phospholipase A2 induces a primary type 2 response that is dependent on the receptor ST2 and confers protective immunity. Immunity. 2013;39(5):976-985.
4 Lee G, Bae H. Anti-Inflammatory Applications of Melittin, a Major Component of Bee Venom: Detailed Mechanism of Action and Adverse Effects. Molecules. 2016;21(5):616.
5 Chen SY, Zhou P, Qin Y. Zhen Ci Yan Jiu. 2018;43(4):251-254.
6 Liu XD, Zhang JL, Zheng HG, Liu FY, Chen Y. Zhen Ci Yan Jiu. 2008;33(3):197-200.
7 Li J, Ke T, He C, et al. The anti-arthritic effects of synthetic melittin on the complete Freund’s adjuvant-induced rheumatoid arthritis model in rats. Am J Chin Med. 2010;38(6):1039-1049.
8 Han SM, Hong IP, Woo SO, et al. The beneficial effects of honeybee-venom serum on facial wrinkles in humans. Clin Interv Aging. 2015;10:1587-1592.
9 Kim JY, Lee WR, Kim KH, et al. Effects of bee venom against Propionibacterium acnes-induced inflammation in human keratinocytes and monocytes. Int J Mol Med. 2015;35(6):1651-1656.
10 Lee H, Lee EJ, Kim H, et al. Bee venom-associated Th1/Th2 immunoglobulin class switching results in immune tolerance of NZB/W F1 murine lupus nephritis. Am J Nephrol. 2011;34(2):163-172.
11 Choi MS, Park S, Choi T, et al. Bee venom ameliorates ovalbumin induced allergic asthma via modulating CD4+CD25+ regulatory T cells in mice. Cytokine. 2013;61(1):256-265.
12 Seo BK, Han K, Kwon O, Jo DJ, Lee JH. Efficacy of Bee Venom Acupuncture for Chronic Low Back Pain: A Randomized, Double-Blinded, Sham-Controlled Trial. Toxins (Basel). 2017;9(11):361.
13 Abdulsalam MA, Ebrahim BE, Abdulsalam AJ. Immune thrombocytopenia after bee venom therapy: a case report. BMC Complement Altern Med. 2016;16:107.