Bağışıklık Sistemimiz -21- ARI SÜTÜ
Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com
Çalışkan işçi arıların ürettikleri bir diğer önemli besin de arı sütüdür. Arı sütü, kraliçe arı ve lârvalarının hayatta kalmaları için elzem bir besindir.1 Bizler için ise; üretilen arı sütleri, hasat edildikten sonra, özel şartlarda saklanarak, gıdâ takviyesi olarak satılmaktadır. Arı sütü; geleneksel tıbbî kültürde uzun süredir kullanılmaktadır. Batı tıbbında kullanımı ihtilâflı olsa da birçok araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan araştırmalarda birçok faydaları tespit edilmiştir. Bu araştırmalar üzerinden; faydalarını anlatmaya çalışıp, her arı ürününde olduğu gibi, dikkat edilmesi gereken hususlardan bahsedeceğiz:
1. Zengin besin içeriği
Kraliçe arı ve yavruların; arı kovanı için ne denli önemli olduğundan, geçen yazılarda bahsetmeye çalışmıştık. Kovanın devamı için onlara hizmet eden işçi arılar, çok kaliteli ve zengin bir besin olan arı sütünü üretmektedirler. İçeriğine bakıldığında; büyük oranda su, % 10 civarında karbonhidratlar, % 15 civarında proteinler ve % 3-7 arası yağlardan oluşmaktadır.2
Arı sütünün kimyevî terkîbi tam olarak bilinmemekle birlikte, içinde bulunan hususî protein ve yağ asitlerinin tesirli olduğu düşünülmektedir. Ayrıca içeriğinde B vitamini çeşitleri ve eser elementler içermektedir.
2. Antioksidan ve iltihap azaltıcı etkisi
Yüzücüler üzerinde yapılan bir araştırmada; 10 gün boyunca 400 mg arı sütü ve 60 mg Coenzim Q10 takviyesi kullananlarda, plasebo verilenlere göre;
•Antioksidan etki görüldüğü,
•Egzersize bağlı kas hasarının azaldığı,
•Yüksek yoğunluklu, aralıklı egzersiz performansının arttığı görülmüştür.3
Japonya’da deney fareleri üzerinde yapılan bir araştırmada da arı sütünün makrofaj dediğimiz bağışıklık sistemi hücrelerinin bir türünden; iltihabın artmasına sebep olan sitokinleri azalttığı, yani vücuttaki iltihabı azaltıcı etki gösterdiği görülmüştür.4
3. Kolesterolü düşürerek kalp sağlığına faydası
Mekanizması tam bilinmese de arı sütündeki bazı özel proteinlerin tesiriyle, hem hayvan hem de insan çalışmalarında kolesterolün düştüğü görülmüştür. Bir insan çalışmasında; bir ay boyunca günde 3 gram arı sütü kullananlarda, toplam kolesterol ve kötü kolesterol olarak bilinen LDL seviyelerinde, sırasıyla % 11 ve % 4 seviyelerinde düşüş görülmüştür.5
4. Yara iyileşmesi ve cilt onarımına katkısı
Hayvan çalışmaları ve deney tüpü çalışmalarında; yara iyileşmesi konusunda faydalı olduğu görülse de, bir insan çalışmasında, yaraya sürülerek kullanılan arı sütü, plaseboya göre % 5 daha faydalı olsa da anlamlı etki görülmemiştir.6 Bu konuda daha geniş çaplı araştırmalara ihtiyaç vardır.
5. Tansiyonu düşürebilir
Muhtelif deney çalışmalarında; arı sütü, damarlarda bulunan düz kasları gevşetici etki gösterse de bu konuda yeterli insan çalışması bulunmamaktadır.
6. Kan şekerini düzenleyici etki
Antioksidan ve iltihabı azaltıcı etkisiyle, fare deneylerinde, insülin direncini azalttığı görülmüştür. Altı aylık bir insan çalışmasında da açlık kan şekerini % 20 civarında düşürdüğü görülmüştür.7 Bu konularda daha geniş çaplı araştırmalar yapılması gerekmektedir.
7. Sağlıklı beyin fonksiyonlarına destek etkisi
Bu konuda da daha çok hayvan deneyleri yapılmış ve faydaları görülmüş olsa da; bir insan çalışmasında, 6 ay boyunca arı sütü kullananlarda daha iyi kan yapımı, şeker kontrolü ve zihin sağlığı olduğu görülmüştür.8
8. Gözyaşını artırarak müzmin kuru göze faydası
Hayvan çalışmalarında; ağızdan alınan arı sütünün, gözlerdeki bezlerde gözyaşı üretimini artırdığı görülmüştür.9 Özellikle ileri yaşlarda büyük problem olan ve sürekli sunî gözyaşı damlaları kullanmak zorunda kalanlar için, bu etki çok faydalı olabilir. Ancak ilâç gibi tek başına kullanılması için daha detaylı araştırmalara ihtiyaç vardır. Şu an itibarıyla tedaviye destek olarak kullanılabilir.
9. Yaşlanma karşıtı etkisi
Yine bu konuda insan çalışması eksik olsa da, tabiata baktığımızda faydası olduğunu görebiliriz. Arı sütünü üreten ama tüketmeyen işçi arıların ömrü çok kısayken (40-50 gün), arı sütü ile beslenen kraliçe arılar, yaklaşık 5-6 yıllık ömre sahip olmaktadırlar. Yine yapılan hayvan çalışmalarında da arı sütü ile beslenen deney farelerinin, daha uzun yaşadıkları ve daha genç göründükleri görülmüştür.
10. Daha sağlıklı bir bağışıklık sistemine katkısı
Yine bu alanda insan çalışması daha az olsa da, deney hayvanları üzerinde yapılan araştırmalarda, arı sütünün içeriğindeki bazı maddelerin antibakteriyel etki gösterdiği, böylece daha az iltihap ve enfeksiyon oluşmasına katkıda bulunduğu,10 tabiî bağışıklık cevabı da geliştirdiği11 görülmüştür.
11. Kanser tedavisinin yan etkilerini azaltabilir
Kemoterapi gibi bazı kanser tedavileri; sağlıklı hücrelere de zarar verdiği için, ciddî yan etkilere yol açabilmektedir. Arı sütü ile desteklenen farelerde; kemoterapiye bağlı kalp hasarında, anlamlı derecede azalma olduğu görülmüştür.12
12. Menopozdaki şikâyetleri azaltabilir
Menopoz dönemindeki farelerde yapılan bir araştırmada; arı sütü ile beslenenlerde rûhî çökkünlük durumunun azaldığı, hâfızanın da geliştiği görülmüştür.13
Üç ay boyunca, günde 800 mg arı sütü alan, 42 menopoz dönemindeki bayanda da; sırt ağrısı ve sinirlilik hâlinin anlamlı derecede azaldığı görülmüştür.14
DOZU NE OLMALIDIR?
İnsan çalışmaları henüz yetersiz olduğu için, doz konusunda kesin bir ifade vermek zordur. Kendi tabiî şekliyle, toz ve kapsül şeklinde gıdâ takviyesi olarak alınabilmektedir. Güncel çalışmalara göre günde 300 mg ile 6 gram arası güvenli görülmektedir.15 Daha önce hiç alınmamışsa; alerji riskini de göze alarak düşük dozlarla alındıktan sonra, herhangi bir yan etki olmazsa yavaş yavaş doz artırarak kullanılabilir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Arı sütü de bir arı ürünü olduğu için; bütün arı ürünlerindeki riskler, arı sütü için de geçerlidir. Arı ürünlerine alerjisi olanlar dikkatli olmalıdır.
Çevreden bulaşabilen, pestisit dediğimiz haşereleri öldürmede kullanılan ilâçların arı sütüne geçebileceği de görülmüştür.
Bu yüzden mümkün mertebe, güvenilir üreticilerden ve analizi yapılmış ürünleri almak daha sağlıklı olacaktır.
Tabiî hâliyle bir ay içinde kullanılacak olan arı sütü, mümkün mertebe buzdolabında ve ışıktan uzak şekilde muhafaza edilmelidir. Daha uzun süre sonra kullanılacaksa, derin dondurucuda saklanabilir. Ancak kullanmaya yakın buzdolabına alınmalı, yani dışarıda çözünmemelidir.
Toz ve kapsül şeklinde olan arı sütlerinin, serin bir yerde muhafaza edilmeleri yeterli olacaktır.
TAVSİYELERİMİZ
Son olarak toparlayacak olursak;
•Herhangi bir arı ürününe alerjisi olanlar, arı sütünden de uzak durmalı veya hekimlerine danışmalıdır.
•İnsan araştırmaları yetersiz olduğu için; batı tıbbında kullanımı pek yoktur, ancak gıdâ takviyesi olarak alınabilir.
•Sanayi kirliliğinin olmadığı temiz bir çevrede üretilen, tahlilleri yapılmış ürünler tercih edilmelidir.
•Kanser tedavisi alanlar, müzmin hastalıklardan muzdarip olanlar, şeker hastalığı olanlar veya aday olanlar hekimlerine danışarak günlük yarım çay kaşığı civarında (yaklaşık 1 gram) tüketebilirler.
•Genç araştırmacılarımız bu konularda daha fazla araştırmalara yönlendirilmelidir. Zira ülkemiz arıcılık için çok büyük nimetlere sahiptir.
•İnsanlığa büyük hizmetleri olan arıların bu ürününü tüketirken de ibret alıp tefekkür etmeli ve Cenâb-ı Hakk’a çokça şükretmeliyiz.
Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..
__________________________
1 Fujii A, Kobayashi S, Kuboyama N, Furukawa Y, Kaneko Y, Ishihama S, et al. Augmentation of wound healing by royal jelly (RJ) in streptozotocin-diabetic rats. Jpn J Pharmacol 1990;53:331-337.
2 Suzuki KM, Isohama Y, Maruyama H, Yamada Y, Narita Y, Ohta SH, et al. Estrogenic activities of fatty acids and a sterol isolated from Royal Jelly. Evid Based Complement Alternat Med 2008;5:295-302.
3 Ovchinnikov AN, Paoli A, Seleznev VV, Deryugina AV. Royal jelly plus coenzyme Q10 supplementation improves high-intensity interval exercise performance via changes in plasmatic and salivary biomarkers of oxidative stress and muscle damage in swimmers: a randomized, double-blind, placebo-controlled pilot trial. J Int Soc Sports Nutr. 2022;19(1):239-257.
4 Kohno K, Okamoto I, Sano O, et al. Royal jelly inhibits the production of proinflammatory cytokines by activated macrophages. Biosci Biotechnol Biochem. 2004;68(1):138-145.
5 Chiu HF, Chen BK, Lu YY, et al. Hypocholesterolemic efficacy of royal jelly in healthy mild hypercholesterolemic adults. Pharm Biol. 2017;55(1):497-502.
6 Siavash M, Shokri S, Haghighi S, Shahtalebi MA, Farajzadehgan Z. The efficacy of topical royal jelly on healing of diabetic foot ulcers: a double-blind placebo-controlled clinical trial. Int Wound J. 2015;12(2):137-142.
7 https://www.healthline.com/nutrition/royal-jelly#TOC_TITLE_HDR_7
8 Morita H, Ikeda T, Kajita K, et al. Effect of royal jelly ingestion for six months on healthy volunteers. Nutr J. 2012;11:77.
9 Imada T, Nakamura S, Kitamura N, Shibuya I, Tsubota K. Oral administration of royal jelly restores tear secretion capacity in rat blink-suppressed dry eye model by modulating lacrimal gland function. PLoS One. 2014;9(9):e106338.
10 Fratini F, Cilia G, Mancini S, Felicioli A. Royal Jelly: An ancient remedy with remarkable antibacterial properties. Microbiol Res. 2016;192:130-141.
11Kai H, Motomura Y, Saito S, et al. Royal jelly enhances antigen-specific mucosal IgA response. Food Sci Nutr. 2013;1(3):222-227.
12Malekinejad H, Ahsan S, Delkhosh-Kasmaie F, Cheraghi H, Rezaei-Golmisheh A, Janbaz-Acyabar H. Cardioprotective effect of royal jelly on paclitaxel-induced cardio-toxicity in rats. Iran J Basic Med Sci. 2016;19(2):221-227.
13 Minami A, Matsushita H, Ieno D, et al. Improvement of neurological disorders in postmenopausal model rats by administration of royal jelly. Climacteric. 2016;19(6):568-573.
14 Asama T, Matsuzaki H, Fukushima S, Tatefuji T, Hashimoto K, Takeda T. Royal Jelly Supplementation Improves Menopausal Symptoms Such as Backache, Low Back Pain, and Anxiety in Postmenopausal Japanese Women. Evid Based Complement Alternat Med. 2018;2018:4868412.
15 https://examine.com/supplements/royal-jelly/#examine-database.