HAKK’IN ADIYLA…
YAZAR : Sami GÖKSÜN
«Rahmân ve Rahîm olan Allâh’ın adıyla başlarım» mânâsındaki, «Bismillâhirrahmânirrahîm» cümlesine besmele denir. Besmele Kur’ân’ın bir âyetidir. Kur’ân’ın ilk inen âyetinde;
“Yaratan Rabbinin adıyla oku!” buyurularak ve Kur’ân besmele ile başlatılarak, her işe besmele ile başlanmasına işaret edilmiştir. Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- her işine besmele ile başlamış, müslümanların da böyle başlamalarını tavsiye ederek;
“Allâh’ın zikri ile başlanmayan her iş bereketsiz ve sonu güdüktür.” buyurmuştur. (Müsned, 2/259)
İnsan; Allâh’ın rahmeti ve kâinattaki var ettiği sayısız nimet ve imkânları sayesinde hayâtiyetini devam ettirir. Allâh’ın kâinattaki bu nimet ve imkânları olmasa, insanın yaşaması mümkün olmaz. Meselâ, güneş sönüverse; yağmur yağmayıverse; toprak ürün yetiştirmeyiverse; düşünme, anlama ve akıl yeteneği yok oluverse insan ne yapabilir ki? Bu sebeple insanın; yüce Allâh’ın varlığını, birliğini, gücünü ve nimetlerini iyi idrak etmesi, nimetlerine şükretmesi, her işini O’nu anarak yapması gerekir. Onun için biz müslümanlar; her sözümüzün, her işimizin ve her faaliyetimizin evvelinde besmele çekeriz.
Aslında insan, her hayırlı ve güzel bir işin evvelinde besmele çekerek şunu demek istiyor. Meselâ;
Bir sohbete veya bir konuşmaya başlarken besmele çektiğimiz zaman; «Rahmân ve Rahîm olan Allâh’ın adıyla, O’nun verdiği bu yetenek sayesinde konuşuyorum.» demiş oluyoruz.
Yemeğe başlarken besmele çektiğimiz zaman; «Rahmân ve Rahîm olan Allâh’ın adıyla, O’nun bu nimetlerini yiyorum.» demiş oluyoruz.
Herhangi bir zamanda elbiselerimizi giyerken besmele çektiğimiz zaman; «O’nun lutfu sayesinde elde ettiğim bu giysileri giyiyorum.» demiş oluyoruz.
Bir vasıtamızı kullanmaya başlarken besmele çektiğimiz zaman; «O’nun lutfettiği maddî imkânlarla alabildiğim bu arabamı kullanıyorum.» demiş oluyoruz.
Yani, besmele ile işe başladığımız zaman; «Başka bir varlık adına değil; sadece Allah adına, O’nun rızâsı için ve O’nun izniyle, konuşuyorum, giyiyorum, yapıyorum…» demiş oluruz.
Besmele çekerek; hem Rabbimiz’in varlığını, gücünü ve nimetlerini anmış; hem de her işimizde başarıya ulaşmanın ancak O’nun yardımı ile mümkün olabileceğini dile getirmiş; O’ndan yardım istemiş, aczimizi ve kulluğumuzu itiraf etmiş oluruz.
Besmele, Neml Sûresi’nin bir âyetidir. Âyet, Süleyman -aleyhisselâm-’ın Sebe Melikesi Belkıs’a yazdığı mektupta geçmektedir.
Kur’ân’da Tevbe Sûresi hariç bütün sûrelerin başında, besmele vardır. Kur’ân’ı okumaya başlarken, namazda Fâtiha’dan önce, her güzel ve hayırlı işin başında besmele okunması sünnettir.
Şimdi de besmelenin Peygamberimiz’in hayatındaki uygulamalarına bakalım:
✳ Mescide girip çıkarken
Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in kızı Fâtıma -radıyallâhu anhâ- şöyle demiştir:
“Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- mescide girdiği zaman;
«Bismillâh! Selâm Allâh’ın Rasûlü’nün üzerine olsun. Allâh’ım! Günahlarımı affeyle, rahmet kapılarını bana aç.»
Mescidden çıktığı zaman;
«Bismillâh! Allâh’ın adıyla. Selâm, Allâh’ın Rasûlü’nün üzerine olsun. Allâh’ım! Günahlarımı affeyle, lütuf kapılarını bana aç.» buyururdu.” (İbn-i Mâce, mesâcid)
✳ Mektup yazmaya başlarken
Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- İslâm’a davet için hükümdarlara mektup yazarken besmele ile başlardı:
“Bismillâhirrahmânirrahîm. Allâh’ın elçisi ve kulu Muhammed’den Rum büyüğü Herakl’a. Selâm hidâyete tâbî olanlaradır.”
✳ Duâ etmeye başlarken
Osman bin Ebu’l-Âs -radıyallâhu anh- anlatıyor:
Hazret Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in yanına gittim. Nerede ise beni helâk edecek derecede bir ağrım vardı. Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bana şöyle dedi:
“Sağ elini ağrının olduğu yerin üzerine koy ve şöyle duâ et:
«Bismillâh. Allâh’ın izzeti ve kudreti ile üzerimdeki bütün kötülüklerden, ağrılardan Allâh’a sığınır ve sakınırım.» Bu duâyı yedi defa tekrarla.” dedi. Ben de öyle yaptım ve Allah bana şifâ verdi.
✳ Yeme ve içmeye başlarken
Hazret-i Âişe -radıyallâhu anhâ- anlatıyor:
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- şöyle buyurdu:
“Biriniz yemek yiyeceği zaman besmele çeksin. Eğer yemek öncesinde besmeleyi unutursa şöyle desin: «Bismillâhi evvelehû ve âhirehû (yani öncesinde ve sonrasında Allâh’ın adıyla…)»” (Ebû Dâvûd, Et‘ime)
✳ Kurban keserken
Hazret-i Âişe -radıyallâhu anhâ- anlatıyor:
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, kurban kesmek istediği zaman;
“Bismillâh. Allâh’ım! Bu kurbanı; Muhammed’den, aile fertlerinden ve Muhammed’in ümmetinden kabul eyle.” diye duâ etti ve kurbanı kesti. (Ebû Dâvûd, Dehâya)
✳ Yatağına yatacağı zaman
Ebu’l-Ezher el-Enmârî -radıyallâhu anh- anlatıyor:
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, gece yatağına yatacağı zaman şöyle derdi:
“Bismillâh. Yanımı yatağa koydum. Allâh’ım! Günahlarımı bağışla. Şeytanı benden uzaklaştır, rehinlerimi çözüver ve beni yüce meclislere ulaştır.” (Ebû Dâvûd, Deavât)
✳ Eve girip çıkarken
Enes bin Mâlik -radıyallâhu anh- anlatıyor:
Birisi evden dışarı çıkacağı zaman;
“Bismillâh, tevekkeltü alellah, lâ havle velâ kuvvete illâ billâh (yani Allâh’a tevekkül ettim, güç ve kuvvet ancak Allah ile vardır.)” desin. (Ebû Dâvûd, Edeb, 102-103)
Bu misallerden anlaşılacağı üzere Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-; müslümanın iyi, hayırlı, İslâm’a uygun olan her işe besmele ile başlamasını tavsiye etmiştir. Kötü ve günah işlere besmele ile başlanmaz.
Yüce Rabbim, her işimize besmele ile başlayabilmeyi ve hayırlı neticelere kavuşabilmeyi cümlemize müyesser eylesin. Âmîn…