HALALAR-ENİŞTELER VE HALA ÇOCUKLARI
YAZAR : Âdem SARAÇ ademsarac@yyu.edu.tr
Bundan önceki yazımızda Peygamberimiz -aleyhisselâm-’ın amcaları, yengeleri ve amca çocuklarını görmüştük. Şimdi de kaynakları tarayabildiğimiz kadarıyla halalarını, eniştelerini ve hala çocuklarını tanımaya çalışalım.
Peygamberimiz -aleyhisselâm-’ın 6 halası vardı; Ümmü Hakîm Beyzâ, Safiyye, Âtike, Berre, Ümeyme ve Ervâ… Şimdi bu halaları, enişteler ve çocukları ile beraber tanıyalım:
1. Ümmü Hakîm Beyzâ Hala ve Küreyz bin Rebîa Enişte.
Beyzâ Hala’nın 1 erkek, 3 kız olmak üzere 4 çocuğu vardı. Âmir, Ervâ, Ümmü Talha, Âmine.
2. Safiyye Hala ve Hâris bin Ümeyye ile Avvâm bin Huveylid Enişteler.
Safiyye Hala’nın 4 erkek, 1 kız olmak üzere 5 çocuğu vardı. Safî (Safyâ), Zübeyr, Sâib, Abdulkâbe (Abdurrahman), Ümmü Habîb.
3. Âtike Hala ve Ebû Ümeyye bin Muğîre Enişte.
Âtike Hala’nın 3 erkek, 1 kız olmak üzere 4 çocuğu vardı. Abdullah, Züheyr, Muhâcir, Karîbe (Kureybe).
4. Berre Hala ve Abdulesed bin Hilâl ile Ebû Ruhm bin Abduluzza Enişteler.
Berre Hala’nın 2 erkek çocuğu vardı. Ebû Seleme ve Ebû Sebre.
5. Ümeyme Hala ve Cahş bin Riyâb ile Hüceyr bin Raîb Enişteler.
Ümeyme Hala’nın 3 erkek, 3 kız olmak üzere 6 çocuğu vardı. Abdullah, Ubeydullah, Ebû Ahmed, Zeyneb, Ümmü Habîbe, Hamne.
6. Ervâ Hala ve Umeyr bin Vehb, Kelede bin Abdumenâf ile Ertât bin Şurahbil Enişteler.
Ervâ Hala’nın 1 erkek, 1 kız olmak üzere 2 çocuğu vardı. Tuleyb ve Fâtıma.
Görüldüğü gibi, halaların bazıları birden fazla evlilik yapmışlardı. Bunların bazılarının kocaları ölmüş, bazıları boşanıp evlenmişlerdi. Peygamberimiz -aleyhisselâm-’ın halalarını ciddî bir şekilde araştırdığımızda 6 hala ve 11 enişte ile tanışmış oluyoruz. Bu halaların İslâm karşısındaki tavır ve durumlarını şöyle özetleyebiliriz:
İslâm güneşi doğduğunda 5 halası hayattaydı; Ümmü Hakîm Beyza, Safiyye, Âtike, Ümeyme ve Ervâ… Berre Hala ise, nübüvvetten önce vefat etmişti.1
Ümmü Hakîm Beyzâ Hala, İslâm’ın gelişinden sonra veya ona yakın zamanlarda 70 yaşında vefat etmişti.2 Peygamberimiz -aleyhisselâm-’ın bu halası hakkında kaynaklarımızda pek fazla bilgi yoktur. Nübüvvetten sonra sadece iki yıl yaşadığı için, müslüman olup olmadığı konusu ihtilâflıdır. Kaldı ki o sadece İslâm’ın ilk iki yılını görmüştü. O dönemde kardeşlerinin birçoğu henüz îmân etmemişlerdi. Bazı kaynaklarımız Beyzâ Hala’nın müslüman olduğunu rivâyet etmektedir.3 Biz de Ümmü Hakîm Beyzâ Hala’nın müslüman olduğunu düşünüyoruz. Çünkü onun adı da sahâbe biyografileri kitaplarında geçmektedir. En doğrusunu elbette ki Allah bilir.
Âtike Hala’nın müslüman olup olmadığı ihtilâflıdır. Âlimlerin çoğu onun müslüman olmadığı görüşünü benimsemiştir.
İbn Sa‘d ise, onun müslüman olduğunu ve Medine’ye hicret ettiğini söylemiştir.4
Belâzürî, müslüman olduğunu, ancak hicret etmeden öldüğünü rivâyet eder.5
Onun, Hazret-i Peygamber’i öven şiirlerine baktığımızda; eğer bu mısraları gerçekten o söylemiş ise, onun büyük bir ihtimalle müslüman olduğu kabul edilebilir.
Ümeyme Hala’nın müslüman olup olmadığı da ihtilâflıdır. İbn-i İshâk müslüman olmadığı görüşündedir, müslüman olduğuna dair rivâyeti sadece İbn-i Sa‘d nakletmiş ve şöyle demiştir:
“Rasûlullah -aleyhisselâm-, Ümeyme Hala’ya Hayber’den kırk vesk (o gün kullanılan bir ölçü birimi) vermiştir.”6 Rasûlullah -aleyhisselâm- bu halasının kızı Hazret-i Zeyneb -radıyallâhu anhâ- ile evlendiğinde Ümeyme’nin hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Bütün bunlar Ümeyme Hala’nın da müslüman olduğu düşüncesini pekiştirmektedir.
Ervâ Hala, oğlu Tuleyb vasıtasıyla İslâm’a girmişti.7
Safiyye Hala’nın da müslüman olduğu ittifakla bilinmektedir.8
Peygamberimiz -aleyhisselâm-’ın 14 erkek, 9 kız olmak üzere toplam 23 hala çocuğu olduğunu tespit edebildik.9
Daha önceki yazımızda amcaları ve amca çocuklarını işlerken;
“İslâm Nûru’nun doğduğu ilk andan itibaren, amcalarının ve amca çocuklarından bazılarının belli bir süre İslâm karşısında mesafeli durduklarını görüyoruz. Zaman içinde bu mesafe aradan kalkacak ve İslâm karşısındaki duruşları netleşecekti.” demiştik. Aynı durumun, hala ve hala çocukları için de geçerli olduğunu görüyoruz.
Yine ifade ettiğimiz gibi;
“Bunlardan bir kısmı, daha ilk günlerde İslâm’a girip sahâbe olmakla şereflenirken, bir kısmı müşrik kalarak düşmanlık yapmışlardı. Bir kısmı da ileriki zamanda İslâm saflarında yer alacaklardı.” hükmünü tekrarlıyoruz.
Halalarını araştırırken, eniştelerini sadece isim olarak verdik. O konuda da ayrı ve özel bir çalışma yapmak gerekir. Biz sadece halalara yönelik bilgi vermeye çalıştık. Bütün arzumuz Peygamber Efendimiz’in akrabalarını bütün detayı ile tanımak ve tanıtmaktır. O’nu tanıyan, her şeyi tanır. O’nu tanımayan hiçbir şeyi tanımamış olur.
Peygamber Efendimiz ile yakînen tanışmak arzusuyla…
-Sallâllâhu aleyhi ve sellem… –
_______________
1 Zübeyrî, Kitâbu Nesebü Kureyş, s. 18; Belâzürî, Ensâbu’l-Eşrâf, c. 4, s. 424; İbn-i Kudâme, et-Tebyîn fî Ensâbi’l-Kureşiyyîn, s. 169; İbn-i Seyyidünnâs, Uyûnu’l-Eser fî Fünûni’l-Megazî ve’ş-Şemâil ve’s-Siyer, c. 2, 388; Dımeşkî-Şâmî, es-Sübûlü’l-Hudâ ve’r-Reşâd fî Sîret-i Hayri’l-İbâd, c. 11, s. 85; Diyârbekrî, Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs, c. 1, s. 170; Hayati YILMAZ, Hz. Muhammed’in Aile ve Akraba Atlası, s. 169.
2 Belâzürî, Ensâbu’l-Eşrâf, c. 4, s. 423.
3 İbn-i Seyyidünnâs, Uyûnu’l-Eser fî Fünûni’l-Megazî ve’ş-Şemâil ve’s-Siyer, c. 2, s. 389.
4 İbn-i Sa‘d, et-Tabakātü’l-Kübrâ, c. 8, s. 43.
5 Belâzürî, Ensâbu’l-Eşrâf, c. 4, s. 423.
6 İbn-i İshâk, Sîretü İbn-i İshak el-Müsemmâ bi Kitâbi’l Mübtede’ ve’l-Meb’as ve’l-Megâzî, s. 345; İbn-i Sa’d, et-Tabakātü’l-Kübrâ, c. 8, s. 42-43.
7 İbn Sa’d, et-Tabakātü’l-Kübrâ, c. 8, s. 42; Zübeyrî, Kitâbu Nesebü Kureyş, s. 19; Belâzürî, Ensâbu’l-Eşrâf, c. 4, s. 424; İbn-i Kudâme, et-Tebyîn fî Ensâbi’l-Kureşiyyîn, s. 172; Dımeşkî-Şâmî, es-Sübûlü’l-Hudâ ve’r-Reşâd fî Sîret-i Hayri’l-İbâd, c. 11, s. 86-87; Diyârbekrî, Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs, c. 1, s. 171.
8 İbn-i Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, c. 4, s. 2412; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, c. 5, s. 6; İbn-i Abdilber, el-İsti’âb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, c. 4, s. 343.
9 Zübeyrî, Kitâbu Nesebü Kureyş, s. 18; İbn-i Kudâme, et-Tebyîn fî Ensâbi’l-Kureşiyyîn (Şemseddîn bin Kudâme eş-Şerhu’l-Kebîr ile beraber), s. 173; Dımeşkî-Şâmî, es-Sübûlü’l-Hudâ ve’r-Reşâd fî Sîret-i Hayri’l-İbâd, c. 11, s. 85; Hayati YILMAZ, Hz. Muhammed’in Aile ve Akraba Atlası, s. 173-188.