MODERN YALNIZLIK
Aynur TUTKUN aytutkun@gmail.com
Malî durumuna göre güzel sitelerde veya rezidanslarda yaşamak büyük şehirlerdeki modern insanın tercihi oluyor artık. Görünen o ki; modern çağın pisliklerinden, gürültülerinden, olumsuzluklarından uzak olmak, korunmak ve rahat etmek için böyle bir tercihte bulunuluyor. Sitelerin etrafına örülen yüksek duvarlar, kapılarına konulan bekçiler; güvenliği sağlamakla birlikte, içeriden dışarıya ve dışarıdan içeriye olan iletişimi ve münasebeti de kesiyor. Çağımızda her şehirlinin hayalini kurduğu bu sistemin, sıradan bir apartman hayatından daha tehlikeli olan yanı; ona sahip olan ya da sahip olmak için uğraşanların, her geçen gün daha çok maddî imkâna kavuşması, fakat daha çok yalnızlaşması oluyor!
Çok çalışan, çok üreten, çok kazanan insanların çok kazanmayla alâkalı hayat tarzları; gerçekte bir ihtiyaç olan sıcak ilişkiler geliştirmenin önünde başlıbaşına bir engel teşkil ediyor. Anne-babalar işte, çocuklar kreşte, yaşlılar huzurevinde… Çok kazanıp, çok harcayan kapitalist sistemin insanları; ev, ülke ve dünya ekonomisini canlı tutuyor!.. Hiç kimsenin çoluk çocukla, yaşlılarla, komşularla, ihtiyaç sahipleriyle ilgilenerek kaybedecek zamanı yok! Modern insan çalışmalı, çok çalışmalı, çok kazanmalı, başarmalı ve mutlu olmalı!..
Öyle ya batıdan ihraç ettiğimiz “kişisel gelişim” metodları, pedagoji eğitimleri insana bunu öğretiyor. Çünkü batı menşeli ilim; hiçbir zaman «insan» için var olmamış, hep kapitalist düzenin işlemesi için var olmuştur. Okumak için dershânelere, başarmak için seminerlere, çocuk yetiştirmek için psikolojiye, bunları başaramadığımızda bozulan psikolojimizi düzeltmek için psikologlara ve psikiyatristlere ihtiyaç duyar hâle getiriliyoruz.
Başından kalkamadığımız televizyonlarımız da bize çok sıkıldığımızda eşimizle, dostumuzla, komşumuzla emr bi’l-mâruf nehy ani’l-münker bâbından derdimizi paylaşmayı değil de devâsâ AVM’lerde alışveriş yaparak kendimizi rahatlatmayı telkin ediyor. Neden? Kapitalist sistemin ekmeği yağ istiyor da ondan!
Böylelikle yalnızlaşmak, kalabalıklar içinde yalnız olmak, samimî sıcak dostluklar kuramamak; günümüz insanının en önemli meselesi hâline geliyor! Modern toplumun yalnız insanlarında; kalp krizlerinin, kanserin, depresyonun, obsesyonun, uyku problemlerinin, hipertansiyonun, psikosomatik bozuklukların ve alzheimerın ortaya çıkma ihtimali yükseliyor.
Antalya’da düzenlenen Akademik Geriatri 2011 Kongresi’nde başkan Prof. Dr. Servet ARIOĞUL; yalnız olan insanlarda alzheimer riskinin, yalnız olmayanlara göre daha fazla olduğunu söylemiştir… İntiharın ve psikolojik problemlerin en çok yaşandığı toplumlardan biri olan Amerika’daki bir araştırmaya göre 1980’li yıllarda her Amerikalı’nın ortalama en az 2-3 arkadaşı varken bu rakam son yıllarda bire düşmüştür…
İstatistiklere göre depresyon, intihar ve anti-sosyal kişilik bozukluğu oranları; batı toplumlarında, doğu ve Akdeniz toplumlarına kıyasla açık ara daha yüksektir…
Bu farkı ortaya çıkaran ve doğu toplumlarını koruyan en güçlü faktörün ise; öz kültürleri, insan ve birbirleriyle irtibat merkezli hayat tarzları olduğu düşünülüyor… Aile bağları; eşlik, dostluk, arkadaşlık, komşuluk ilişkileri; doğum, ölüm ve evlilik merasimleri; gelenekler, sosyal alışkanlıklar ve insanî paylaşımlar aracılığıyla kurulan destek ağları, iletişim, dayanışma ve duyarlılık en belirgin ve en değerli koruyucu âmiller olarak görülüyor…
İçinde yaşadığımız toplumla, akrabalarımız, iş arkadaşlarımız, komşularımız ve ailemizle güvenli, yoğun, samimî ve keyifli münasebetler kurmak; sağlığımızı korumanın, geliştirmenin ve normal insanlar olmanın en önemli parçalarından biri olmuştur artık.
Komşu ziyaretleri, aile-akraba görüşmeleri, bayram gezmeleri eskisi gibi önemsenmelidir. Belki biraz daha az çalışarak, belki biraz daha az eğlenerek, belki de biraz daha gayret göstererek «facebookta ve e-mail»lerde bulamadığımız sesin sıcaklığını aramaya eskisinden daha çok ihtiyacımız vardır. Arkadaş listemizde ekli yüzlerce dost, dünyanın bir ucundaki “sanal” oyun arkadaşları yalnızlığımıza çare olamamaktadır. Bağlar ve bağlılıklar azalırken bağımlılıkların arttığı modern çağda, insanlar sıcak ilişkilere ihtiyaç duymaktadır. İnsan; sosyal bir varlıktır, onun yalnız yaşaması mümkün değildir. Bu yalnızlığı; ne internet, ne alışveriş, ne de çok kazanmak doldurabilmektedir.
Bir başka şehirde yaşayan akrabalarımız, aynı fikri paylaştığımız şehrin öbür ucundaki arkadaşlarımız da; büyükşehirlerin insanlarının yalnızlığını gidermeye çoğu zaman çare olamamaktadırlar. Modern çağın meşgul insanlarının da ne kendilerine ne etraflarına yalnızlıklarını unutturacak vakitleri vardır. Batı toplumlarının çok çalışmaktan, çok kazanmaktan, çok harcamaktan, modern çağın tuzaklarına kapılmaktan dolayı düştüğü duruma düşmeden önce kendimize gelmeli, ne yapıp ne edip bizi biz yapan, bizi sosyal ve sağlıklı yapan arkadaş, akraba ve komşuluk ilişkilerine geri dönmeliyiz. Sıkıldıklarında kahvesi içilen, üzüldüklerinde ve sevindiklerinde duyguları paylaşılan, ihtiyaç olduğunda borç istenen, gerektiğinde maddeten ve mânen güvenilen kişilerle komşuluklar kurabilmek; yalnızlığın ilâcı olacak ilk ve önemli başlangıçlardır. Deli gibi çalışma ve kazanma hırsı sebebiyle bize lâzım olan başka dengeleri kaybetmek, hiç hikmetli gözükmemektedir. Modern hayatın örselediği komşuluk ilişkilerine sahip çıkmak, modern yalnızlığın ilk ilâcı gibi gözükmektedir.
Mahallemizde ya da apartmanımızda çok sıkıntılar çekmiş Ayşe Teyze’den dinleyeceğimiz hikâyeler mutlaka vardır. Maddî durumu iyi olmayan Fatmalarla paylaşılacak lokmalar, iyi evlâtlar yetiştirmiş Hüseyin Amca’lardan öğrenilecek püf noktalar, bizim çocukların onların çocuklarından örnek alacağı güzel huylar vardır. Yeni evli, huzursuzluk yaşayan Ali ile Zeynep çiftinin bizden edineceği tecrübeler, kimsesiz Hatice Nine’nin bizden nasipleneceği bir tas çorbayla içinde yeşerteceği umutları da mutlaka vardır.
Ve yanımızda, yanıbaşımızda birkaç adım ötemizde akrabalarımızdan ve arkadaşlarımızdan da daha yakın komşularımız, birbirimize yalnızlık çektirmeyecek en kıymetli varlıklardır! Bir şekilde vakit bulup, gayret gösterip; bu ilişkileri tekrar canlandırmak elzemdir.