Gıdalardaki Katkı Maddeleri 15

Prof. Dr. Hasan DOĞRUYOL

Katkı maddelerinin büyük bir bölümü maalesef insan sağlığı için zararlı maddelerdir. Bu zarar, çoğu kere alınan maddenin miktarına bağlıdır. Bazı özel durumlarda ise çok küçük miktarlarda olsa bile maddenin ortamda bulunması zararlı olabilmektedir. Geçen yazılarımızda bir kısmından bahsettiğimiz zararlı etkileri anlatmaya devam edelim.

GEN MÜHENDİSLİĞİ ÜRÜNLERİ VE GENETİK KİRLİLİĞE KARŞI TEKLİF/TAVSİYELER

1. Bu Ürünlerin Piyasaya Sürülmelerinin Kurala Bağlanması

Gen mühendisliği ürünlerinin piyasaya sürülmesine karşı bir ültimatom yayınlanmasını haklı kılacak yeterli bilgi ve toplum endişesi mevcuttur. Piyasaya sürüldükten sonra artık bu ürünler devamlı sûrette gıda zinciri içinde ve çevrede zararlarını sürdürmeye devam ederler. Öteden beri kullanageldiğimiz besin maddeleri ve ürünler, milyon senelere uzanan bir gelişim sürecinden sonra sofralarımıza ulaşmıştır. İnsanların sindirim sistemleri bu tabiî gıdalardan sağlanan besin maddelerine karşı çok hassas bir uyum gösterir. Kısa bir zaman dilimi içinde bütün gıdalarda ortaya çıkan ânî bir değişiklik karşısında bu hassas denge işlemeyebilir. Böylesi bir durumda insan ve çevre sağlığını tehdit eden birtakım durumlar söz konusu olabilir. Bu durum gıdalarla insan fizyolojisi arasındaki hassas dengeyi bozar ve tedavi imkânı olmayan yeni hastalık ve genetik bozuklukların ortaya çıkmasına sebep olabilir. Ayrıca korkunç çevre felâketlerine ve kıtlığa yol açabilir. Bunlar çok önemli tehlikelerdir. Bu duruma işaret edenler sıradan bilim adamları değil, aksine dünya çapında çok şöhretli bilim adamlarıdır. Şu hâlde bu ürünleri onaylamak için acele davranmakta yarar yoktur, belki belli bir süre ayak diretmek faydalı bile olabilir. Sadece biyoteknolojik ürün imalâtçı ve üreticilerinin kısa dönemdeki hedeflerine ulaşmaları uğruna bütün bir toplumun ve çevrenin sağlığını riske atmak ne derece doğru bir davranış olur? Nedir o Amerikalardan mısır ithal etmek sevdaları! Bu ürünlerin genetik mahsuller olduklarının bilinmediğine inanmamız mı bekleniyor? Bu gibi açgözlülükler belli kesimlere hiç yakışıyor mu?

Sağlıkla ilgili problemleri açığa çıkarmak seneler alabilir. Hiç değilse bu zamanı emniyetli bir şekilde geçirmek zorundayız. İşin doğrusu, bu biyoteknolojik ürünlerin besin değerinin, normal ürünlere karşı herhangi bir üstünlükleri de yoktur. Mevcut ihtiyaçlarımızı karşılamada, bilinen gıdalarımız en uygun seçimdir. Gen mühendisliği ürünlerinin piyasaya sürülmesine karşı bir ültimatom yayımlamak bu ürünlerle ilgili yapılmakta olan ilmî çalışmaları engellemek anlamı taşımaz. Bunun anlamı bu ürünlerin kullanımına bağlı olarak oluşan fakat bugün için tam olarak anlaşılamayıp su yüzüne çıkmamış olan tehlikelerden toplumu korumaktır. Biyoteknoloji hakkında bugün sahip olduğumuz bilgiler henüz emekleme çağındadır. Dikkatli ve duyarlı olmak herkes için yararlıdır. Eğer bir ürün insan ve çevre sağlığını sürekli olarak etkileyecekse, bu ürün hakkında duyarlı olmak gerekmez mi?

2. Bu Ürünlerin Etiketlenmesinde Tam Bir Açıklık Sağlanması

Gıdaların düzenlenmesiyle ilgili kurumlar, bütün gıda etiketlerinde hiçbir tereddüde yer vermeyecek biçimde «tam bir açıklık» şartında ısrarcı olmalıdırlar. Bunun anlamı, gıdanın içindeki gerek ana ve gerekse bütün katkı maddeleri ile işlenmesi sırasında kullanılan bütün maddelerin ayrıntılarıyla etiketlerde açıkça belirtilmesidir. Maalesef bugün bile bazı ana maddelerin ve çok küçük miktarda kullanılan bazı katkı maddelerinin etiketlerde gösterilme zorunluluğu yoktur. Gıda üreticileri, etiketlerde her şeyin ortaya dökülmesini sıkıcı ve pazarlamaya engel olucu olarak görmektedir. Bu durumu düzeltmek gerekir. Çocuk ve erişkinler arasında son zamanlarda astım, davranış ve rûhî bozukluklar ve alerji gibi hastalıkların görünme oranındaki artışın izini sürüp sebeplerini ortaya koyabilmek gerekmektedir. Bu işte bize yardımcı olacak en önemli şey «etiketlemede tam açıklık» prensibidir. Bu durum, gen mühendisliği ürünlerini de kapsamalıdır. Biyoteknoloji ürünlerinin etiketlerde tam bir açıklık politikasıyla sergilenmesi de toplumu bu ürünlerin doğuracağı sağlık problemlerinden korumak için yeterli olmayabilir. Fakat yine de insanlara kendi seçeneklerini sunmuş olur.