Bağışıklık Sistemimiz -32- SONBAHARA HAZIRLIK
Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com
2020 yılında başlayan ve hayatımızı büyük ölçüde etkileyen pandemi sonrası; geçen sene ilk kez maske zorunluluğu olmayan, sonbahar ve ilkbahar mevsimlerini yaşadık. Birçok virüs ve bakteriyle karşılaştık. Kimilerimiz ağır grip şeklinde rahatsızlıklar yaşadı, kimimiz daha hafif geçirdi. Ancak zaman zaman çevremizde pek çok kişinin rahatsızlandığına şâhit olduk. Özellikle ekim, kasım ve mart, nisan ayları pek çok salgın yaşandığını çevremizde müşâhede ettik. Yeni bir sonbahar mevsimi daha yaklaşmakta iken, neler yapabileceğimizden bahsetmek istiyoruz:
1. TEMİZLİK
Pandemi döneminde önemi daha da iyi anlaşılan temizlik, malûm olduğu üzere îmânın yarısıdır. Ellerin, ağız, boğaz ve burnun çok güzel temizlendiği, iyi alınmış bir abdest, bizi birçok mikroptan koruyabilir veya viral yük dediğimiz mikrop miktarını azaltabilir. Viral yük azalmış olursa, hastalık daha hafif geçebilir. Ancak tabiî ki hastalığın nasıl geçeceğini etkileyen tek âmil temizlik değildir. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler daha da hassas olmalıdır.
Bu madde hususunda; özellikle hastalıkların arttığı dönemlerde;
•Her namaz için yeni taze bir abdest almayı,
•Fırsat buldukça el yıkamayı,
•Ağız temizliğinde imkân dâhilinde gargara yapmayı,
•Burun temizliğini dikkatli yapmayı tavsiye ederiz.
Ancak derin burun temizliğinde, çeşme suları yüzde yüz güvenli değildir. Bazen şehir sularına çeşitli mikroplar karışabilmektedir. Bu yüzden özellikle hassas kişiler, her akşam eve geldiklerinde tuzlu su veya serum fizyolojik ile derin burun temizliği yapabilir.
Tuzlu su, kaynamış ılımış bir bardak suyun içine bir çay kaşığı tuz atılarak hazırlanabilir. 10 veya 20 cc. ayarında bir enjektörün iğnesi çıkarılarak, her iki burun deliğine yavaşça tuzlu su verilerek burun temizliği yapılabilir.
Serum fizyolojik ile yapılan çalışmalarda; özellikle çocuklarda burun akıntısını azalttığını, daha rahat nefes almaya yardımcı olduğunu gösteren bir araştırma da mevcuttur.1
Hastalık geldiğinde; zaten tedaviye destek olarak tavsiye edilmekle birlikte, korunma maksatlı da uygulanabilir. Zira günümüzde üst ve alt solunum yollarımız sürekli egzoz, sigara dumanı vs. gibi birçok zararlı gazlara maruz kalmaktadır. Özellikle sık burun tıkanıklığı yaşayanlar, gece istirahat etmeden önce bunu uygulayabilirler.
2. KAN TAHLİLLERİ
Herhangi bir rahatsızlık olmadan da belirli aralıklarla kan tahlilleri yaptırmakta fayda vardır. Birçok merkezde kolaylıkla yapılabilen; tam kan sayımı, karaciğer, böbrek, kolesterol, şeker, bazı vitamin, demir vs. tahlilleri, bağışıklık sistemimiz hakkında büyük anlamda fikir verebilir. Tam kan sayımıyla; vücudumuzdaki bağışıklık hücrelerinin anlık sayıları, oranları, kansızlık durumu ve pıhtılaşma hücrelerinin durumları hakkında malûmat sahibi olabiliriz.
Eğer kansızlık varsa; sebebini tespit edip, gerekirse demir, vitamin B12 veya folik asit ile eksiği kapatmak, vücut direncimiz için çok önemlidir.
Tabiî ki tedavinin gerekliliğine, hâzık bir hekimin muayenesi ve tahlil sonuçlarına göre karar vermelidir. Bunların yanı sıra imkân varsa, güçlü bağışıklık için elzem olan D vitamini tahlili de yapılabilir. Ülkemiz yoğun güneş alsa da, tahlillerde D vitamini eksikliği yaygın olarak görülmektedir.2 Bu yüzden; uzun süredir takviye almayanlara, tahlil olmadan dahî D vitamini tavsiye edilebilmektedir. Kapsül, damla, ampul, ağız spreyi gibi çeşitli şekillerde bulunan D vitamini, hekimin münasip gördüğü şekilde kullanılabilir. Çocuklarda da -eğer iyi beslenemiyorsa- yaygın görülen bu durum, sonbahar öncesi düzeltilebilirse inşâallah faydası görülecektir. Yine çocuklarda sık görülen demir ve vitamin eksiklikleri hususunda dikkatli olmak lâzımdır.
3. YETERLİ İSTİRAHAT
Sonbaharda tıpkı hayvanların kış uykusuna hazırlandığı ve bitkilerin enerjilerini köklerine odakladığı gibi, bizler de yavaşlamak ve kendi içimize dönmek için tabiî bir meyil hissederiz. Yaprakların dökülmesi, havanın serinlemesi, gecelerin uzamaya başlaması gibi tabiattaki değişiklikler, bize bir işarettir. Artık özellikle geceleri geç vakitlere kadar uyanık kalmamalı, yeterli miktarda istirahat etmeliyiz. Aslında yatsı namazı vaktinin de artık öne gelişi, Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in yatsıdan sonra dünya meşgalesini pek hoş görmeyip erken istirahate geçmesi ve seher vaktini ihyâ etmesi, bağışıklık sistemimiz için de pek güzel bir örnektir. Uykunun bağışıklık sistemi için ehemmiyetinden Ekim 2021 sayısında bahsetmiştik.
4. MEVSİME GÖRE BESLENMEK
Sonbaharda taze hasat dönemiyle birlikte bol bulunan sebzeler; (patlıcan, mantar, ıspanak, havuç, karnabahar, beyaz lahana, kabak, sarımsak, tatlı patates vb.) yemek listesine alınabilir. Yılın bu zamanında; çorba ve güveç pişirmek, mevsim sebzelerinden faydalanmak için harika bir yoldur.
5. GÜNLÜK GÜNEŞ
Tahlil kısmında bahsettiğimiz D vitamini, vücudumuzda güneş ışığına maruz kalınca yapılmaktadır. D vitamininin gıdâ kaynakları arasında yağlı balıklar (sardalya, somon, morina), yumurta ve mantarlar yer almaktadır. Bu faydasının yanı sıra, güneş ışığı; ruh hâlimize iyi gelir ve epifiz bezini melatonin (uyku hormonumuz) üretmesi için uyararak uyku ve uyanıklık döngümüzün düzenlenmesine yardımcı olur.3 Sonbaharda açık ve güneşli havada her gün en az 15 dakika bulunmak inşâallah şifâ olur.
6. MUNTAZAM HAREKET
Her zaman olduğu gibi sonbaharda da muntazam bir şekilde hareketler yapmalıyız. Hiçbir faaliyet imkânı yoksa günlük en az 40 dakika ritmik bir şekilde yürüyüşün çok faydasını görebiliriz. Yıllardır bisiklet kullanan 65 yaş üzerindeki kişilerin, 20’li yaşlardaki gençlerle benzer seviyelerde bağışıklık sistemi elemanı T hücrelerine sahip olduklarını gösteren çalışmadan bahsetmiştik. Bu sebeple özellikle masa başı çalışanlara, solunum yolu ile bulaşan virüs ve bakterilerin arttığı sonbahar ve ilkbahara girerken, muntazam bir şekilde hareket etmelerini tavsiye ederiz..
7. FAZLA KİLOYA DİKKAT
Pandemide de gördük ki, fazla kilolu olmak; birçok mikrobiyal hastalığı ağır geçirmek açısından ciddî bir risk taşımaktadır. Özellikle bel çevresi geniş, vücut kitle indeksi yüksek olanlar, gerekirse uzman desteğiyle hem diyet hem hareket ile bu dertten kurtulmalıdırlar.
8. RÛHÎ GERİLİMİ AZALTMAK
Modern dünyamızda bolca duyduğumuz stres kelimesi, rûhî gerilim mânâsına gelmekte, müzmin (kronik / geçmeyen) ve yüksek dozda olduğu takdirde, vücudumuzdaki bütün sistemlere zarar vermektedir. Sonbaharda değişen hava şartlarının da tesiriyle; rûhî çöküntü, gerilim gibi durumlar oluşabilir. Bu gibi rahatsızlıklardan kurtulmak için en mühim tavsiyemiz, bir meşgale, daha doğrusu bir hizmet bulmaktır. Elbette ki gerektiğinde profesyonel destek alınmalıdır. Ancak, batı tıbbı dahî; «Bir hobi edinin, meditasyon gibi faaliyetlere katılın.» demektedir.4
Bizim dînimizde ise; “Bir işi bitirince diğerine yönel!” (el-İnşirah, 7) emrince zaten boş durmamalı, hizmetten hizmete koşmalıyız.
İnsan boş kaldıkça; muhtelif vesveseler ve endişelere muhatap kalır, rûhî çöküntü ve gerilim oluşur. “Benim yapacağım ne var ki?” dememeli, hiç olmazsa yürüdüğümüz yollardaki zararlı şeyleri kaldırma hizmetinin farkında olmalıyız. Kişi istîdâdına, vaktine, sıhhatine göre bir sanatla da meşgul olabilir. Ciddî rûhî çökkünlük sebebiyle ilâç kullanan yaşlı hanımlar üzerinde yapılan araştırmada, 90 dakikalık 20 seans sanat terapisi alanlarda anlamlı derecede iyileşme görüldüğü tespit edilmiştir.5 Bu hastalarda hem çökkünlük hem de gerginlik (anksiyete) seviyelerinin azaldığı psikiyatrik ölçekler kullanılarak değerlendirilmiştir. Bu yüzden hem yeni bir sanat öğrenmenin, hem de faydalı bir meşgale içinde olmanın büyük faydalar sağlayacağı ortadadır.
Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!..
______________________
1 King D, Mitchell B, Williams CP, Spurling GK. Saline nasal irrigation for acute upper respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2015;2015(4):CD006821.
2 Çetin M, KIYAK E (2022). D Vitamini Eksikliği Olan Bireylerin Yaşam Tarzlarının Belirlenmesi. Türk Osteoporoz Dergisi, 28(1), 11 – 18.
3 https://saltuary.com.au/5-tips-to-boost-your-immune-system-in-autumn/
4 https://www.impcna.com/5-ways-you-can-boost-your-
immune-system-this-fall
5 Ciasca, Eliana C et al. «Art therapy as an adjuvant treatment for depression in elderly women: a randomized controlled trial.» Revista brasileira de psiquiatria (Sao Paulo, Brazil : 1999) vol. 40,3 (2018): 256-263.