Bağışıklık Sistemimiz -26- A VİTAMİNİ

Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com

 

Bütün vücudumuz için elzem olan gıdâ maddelerinden biri de A vitaminidir. Yağda çözünen vitaminlerden biri olan A vitamini; sıhhatli bir görme, bağışıklık sistemi ile organların düzgün çalışması ve anne rahmindeki bebeğin sağlıklı büyümesi için oldukça elzemdir. 

 

FAYDALARI

 

1. GÖRME YETENEĞİNE KATKISI

 

Şüphesiz ki boş yere yaratılmamış olan A vitamininin şu anda bilinen faydalarından en meşhuru, görme yeteneğine olan katkısıdır. Göze vuran ışığın beyne gönderilecek bir elektrik sinyaline dönüşmesinde vazife alır. Eksikliğinde gece körlüğü denen hastalık meydana gelir.1 Bu hastalığa sahip kişiler gündüz normal görseler de, geceleri ışık azalmasına bağlı olarak görmelerinde ciddî problemler yaşarlar. Hem gece körlüğünü önlemek hem de yaşla birlikte karşılaşılan görmedeki sıkıntıları azaltmak için, bol miktarda A vitamini içeren beta karoten maddesinin bulunduğu gıdâlar tüketilmelidir.2

 

Yaşa bağlı maküler dejenerasyon dediğimiz göz hasarıyla beliren hastalık, gelişmiş ülkelerde görme kaybının en önde gelen sebeplerinden biridir. Zira gelişmiş ülkelerde ömür süresi nisbeten daha uzun olduğu için, yaşa bağlı hasarlar da daha sık görülebilmektedir. 

 

2001 yılında 11 merkezde ve 3000’den fazla katılımcıyla yapılan bir araştırmada; görme hasarı bulunan 50 yaş üzeri hastalarda beta karoten ihtivâ eden antioksidanların verilmesiyle, yaşa bağlı maküler dejenerasyon gelişme riskinin dörtte bir oranında azaldığı tespit edilmiştir.3 

 

Ancak başka bir araştırmada da sadece vitamin E ve beta karoten takviyeleri alınarak yaşa bağlı maküler dejenerasyonda görme konusunda ilerleme olamayacağı görülmüştür.4 

 

Bu yüzden gıdâ takviyelerinden ziyade, Cenâb-ı Hakk’ın yarattığı helâl ve temiz gıdâların içinden bu maddeleri almak daha doğru olacaktır. 

 

2. BAZI KANSER ÇEŞİTLERİNE KARŞI KORUYUCU ETKİ

 

Bazı araştırmalarda; yüksek miktarda A vitaminini beta karoten şeklinde tüketmenin, lenf kanserinin bazı türlerine, rahim ağzı, akciğer ve mesane kanserlerine karşı koruyucu olabileceği gösterilmiştir.5 Tabiî ki kanser yapan maddeye mâruziyet devam ettikçe, ne kadar yüksek doz vitaminler alınsa da faydası mahdut kalacaktır. Önce zararlı şeyleri uzaklaştırmak lâzımdır. 

 

Bazı başka araştırmalarda da bitkilerden alınan A vitamininin kansere karşı koruyucu etkisi görülürken, hayvânî gıdâlardan alınan A vitamininde aynı durum görülememiştir. Benzer şekilde A vitamini içeren gıdâ takviyelerinin de koruyucu etkisi görülmemiştir. Hattâ sigara içip beta karoten takviyesi alanlarda akciğer kanseri riskinin arttığı görülmüştür.

 

Bu yüzden A vitamini ile kanser arasındaki münasebet tam olarak bilinmese de, özellikle bitkilerden alınan A vitamininin bazı kanser çeşitlerine karşı koruyucu olduğu tespit edilmiş olup, aleyhte bir sonuç henüz mevcut değildir. En doğrusunu Allah Teâlâ bilir.

 

3. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE DESTEK

 

A vitamininin tabiî bağışıklık sistemimize destek olduğu kesin bir gerçektir. Vücudumuzda birçok mikroba karşı bariyer vazifesi gören mukozaların sağlıklı kalmasında önemli vazifeleri vardır. Ayrıca beyaz kan hücrelerinin yapımında ve faaliyetlerinde destek olduğu bilinmektedir. Bu bilgiye istinâden; «A vitamini eksikliği olanlarda enfeksiyonlara karşı hassâsiyet artmıştır ve daha geç iyileşirler.» denilebilir.7

 

Kızamık ve sıtmanın yaygın olduğu ülkelerde, sadece A vitamini eksikliği düzeltilerek bu hastalıklardan ölümlerin azaldığı görülmüştür.8 

 

Bu yüzden ümmetin mazlum coğrafyalarında, özellikle çocukların her türlü sıhhatli gıdâya ulaşması elzemdir. Bu konuda da durumu müsait mü’minlere büyük mes’ûliyetler düşmektedir.

 

4. SİVİLCE RİSKİNİ AZALTMASI

 

Özellikle ergenlik dönemi ve sonrasında bazı kişilerde sivilceler, ciddî rahatsızlıklara yol açabilmektedir. Uzun süren müzmin bir deri iltihabı olan sivilceler bir türlü düzelmedikçe, kişilerin ruh hâllerinde de ciddî problemler ortaya çıkmaktadır. Özellikle yüz kısmındaki sivilceler tedavi edilmezse; rûhi çökkünlük, kaygı bozukluğu ve asabiyete sebep olabilmektedir. A vitamini eksikliğinde ciltteki ölü hücrelerin atılmasının zorlaşması yüzünden, sivilceye yatkınlık olduğu düşünülmektedir. Hattâ bazı sivilce türlerinin tedavisinde, A vitamini türevi olan isotretinoin kullanılabilmektedir. Ancak ciddî yan etkileri sebebiyle uzman hekim takibi gerektirmektedir. Sivilce problemi olanlar; elbette tedavilerini olmakla birlikte, daha fazla A vitamini içeren gıdâlar da tüketebilirler.9

 

5. KEMİK SAĞLIĞINA KATKISI

 

Sıhhatli kemiklere sahip olmak için elzem olan gıdâ maddeleri; protein, kalsiyum ve D vitamini olarak bilinmektedir. Ancak yeterli miktarda A vitaminine sahip olmanın da mühim olduğu tespit edilmiştir. Düşük A vitamini miktarına sahip kişilerde, kalça kemiği kırığı riskinin daha fazla olduğu görülmüştür.10 

 

Başka bir çalışmada da normalden fazla preform denilen şekilde A vitamini bulunmasının kemik sağlığına menfî tesir ettiği görülmüştür. Ancak bitkilerden alınan beta karoten şeklindeki A vitamininin faydalı olduğu vurgulanmıştır.11

 

Velhâsıl ilmî araştırmalara baktığımızda; birçok gıdâ maddesinde de karşılaştığımız takviyelerden ziyade, gıdânın kendisinin, yani fıtrata uygun şekilde almanın daha faydalı olduğu, hattâ bazı gıdâlarda takviyelerin zararının dahî olduğu görülmektedir. Bugün gıdânın bozulup, şâşâalı takviyeler ile eksikliklerin kapatılması pek de hayrımıza değil gibidir. 

 

Son olarak A vitamininin bulunduğu gıdâlardan bahsedelim:

 

BULUNDUĞU GIDÂLAR

 

A vitamini hem hayvânî hem nebâtî gıdâlarda bulunmaktadır. Ancak araştırmaların neticesinde gördüğümüz üzere, nebâtî gıdâlarda bulunan A vitamini şekilleri daha faydalıdır. Günlük olarak yetişkin erkeklerde 900 mikrogram (mcg), hanımlarda 700 mcg, çocuk ve ergenlerde 300-600 mcg alınması tavsiye edilmektedir.12 

 

Hayvânî gıdâlar arasında; kuzu ve dana ciğeri, morina karaciğeri yağı, somon ve mavi yüzgeçli orkinos balıkları, keçi peyniri, tereyağı, muhtelif peynir çeşitleri, yumurta ve süt sayılabilir. 

 

Nebâtî gıdâlar arasında da; tatlı patates, balkabağı, lahana, karalahana, şalgam, havuç, tatlı kırmızıbiber, pazı, ıspanak, marul gibi sebzeler; mango, kavun, greyfurt, karpuz, papaya, kayısı, mandalina, şeftali, guava, çarkıfelek meyvesi gibi meyveler örnek olarak verilebilir. Salatalara bir miktar zeytinyağı eklenerek bağırsaklardan emilimi, dolayısıyla müstefîd olunması artırılabilir.

 

SONUÇ OLARAK; 

 

Birçok gıdâda bulunan A vitamini, bizler için elzem bir vitamindir. Görme problemi olanlar, sivilceden dertli olanlar, kemik kırığı riski olanlar bahsettiğimiz gıdâlardan daha fazla tüketmeye çalışabilirler. Gıdâ takviyesi ürünlerini ise sadece hâzık bir hekimin tavsiye ettiği kişiler almalıdır. Biz daha çok gıdâ yoluyla alınmasını tavsiye etmekteyiz.

 

Diğer bir husus da hayırdaki hikmet konusundadır. Birçok fakir ülkedeki çocukların beslenmelerindeki A vitamini eksikliği giderilirse; kızamık ve sıtmadan ölüm oranlarının azaldığı görülmüş olup, imkân nisbetinde yapılan hayırların belki can kurtaracağını da tefekkür etmekte fayda vardır. En ufak bir hayra dahî muhtaç olacağımız rûz-i mahşerde belki de gönderdiğimiz bir kasa meyve vesilesiyle affedileceğiz. Bu yüzden ümmetin muhtaçlarını da unutmamak, şifâ niyetine hayır ve hasenatta bulunmak da elzemdir.

 

Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!.. 

 

________________

 

1 https://academic.oup.com/jn/article/138/10/1835/4669996

 

Wu, Juan et al. «Intakes of Lutein, Zeaxanthin, and Other Carotenoids and Age-Related Macular Degeneration During 2 Decades of Prospective Follow-up.» JAMA ophthalmology vol. 133,12 (2015): 1415-24.

 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11594942/

 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28756617/

 

https://www.healthline.com/nutrition/vitamin-a-benefits#TOC_TITLE_HDR_3

 

a.g.e.

 

Stephensen CB. Vitamin A, infection, and immune function. Annu Rev Nutr. 2001;21:167-192.

 

Patel S, Vajdy M. Induction of cellular and molecular immunomodulatory pathways by vitamin A and flavonoids. Expert Opin Biol Ther. 2015;15(10):1411-1428.

 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5329102/

 

10 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28891953/

 

11 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24183637/

 

12 https://www.healthline.com/nutrition/foods-high-in-vitamin-a