Bağışıklık Sistemimiz -25- K VİTAMİNİ

Uzm. Dr. Abdurrahman SARMIŞ asarmis@gmail.com

 

Son zamanlarda takviye vitaminlerin içinde sıklıkla görmeye başladığımız K vitamini, üç farklı çeşitte bulunmaktadır: 

 

Filokinon denilen K1 şekli daha çok nebâtatta bulunurken, menakinon olarak isimlendirilen K2 şekli ise daha çok hayvânî gıdâlarda bulunur. Bir de sun‘î şekli olan K3 vitamini (menadion) vardır ki; bu şeklinin insan için zararlı olduğu gösterilmiş olup, uzak durulması gerekmektedir.

 

İnsanlar için hazırlanan gıdâ takviyelerinde K3 vitamini bulunmasa da; çeşitli hayvan yemleri, kedi ve köpek mamalarında kullanılmaktadır. Hayvanlarda zararlı olduğu görülmese de hayvan yemlerine katılması konusu tartışmalıdır.1

 

K vitamini, kan pıhtılaşması ve kemik sağlığı için elzem bir besin maddesidir. Özellikle şeker, kalp ve böbrek hastalığı gibi risk ihtivâ eden özel durumlarda; doku, organ ve damarlarda kalsiyumun birikip tabiri câizse kireçlenme yapmasını önlemede de önemli bir vazifesi vardır. Yine aynı harf olan K ile kısaltılan potasyum minerali vardır ki, K vitamini ile karıştırmamak gerekir. 

 

Cenâb-ı Hakk’a sonsuz şükürler olsun ki; K vitamini hem hayvânî hem nebâtî gıdâlarda bulunduğu için, genelde eksikliği çok fazla görülmez. Ancak bağırsakta emilim problemi, ileri yaş ve bazı ciddî müzmin hastalık varlığı gibi risk grubunda olanlar için D vitamini ile birlikte alınması tavsiye edilebilir. Bu riskin varlığına, hastayla ilgili hâzık bir hekimin karar vermesi daha münasip olacaktır. D vitamini ile ilgili münasebetinden de kısaca bahsetmeye çalışalım:

 

D vitamini kandaki kalsiyum miktarını artırması sebebiyle, kemik sağlığı için elzem bir vitamindir. K vitamini de bu kalsiyumun kemiklerde kullanılmasında önemli vazife icrâ eder. D vitamininin fazlalığı durumunda K vitamini eksik olursa; kanda çok fazla kalsiyum olacağı, bunun da bazı organ ve sistemlere zarar verebileceğini düşünen uzmanlar mevcuttur. K vitamini eksikliği risk grupları dışında nâdiren görüldüğü için, genelde D ile K vitamini birlikte verilmemekle birlikte, özellikle risk gruplarında birlikte verilmesini tavsiye eden uzmanlar da mevcuttur. Bu yüzden D3 + K2 vitamini gibi muhtelif terkiplerle karşılaşılabilir. Ayrıca K vitamini bazı kan sulandırıcı ilâçlarla da etkileşime girebileceği için, yine bu tarz vitamin desteklerini kullanmadan önce, hekime danışmak önemlidir.

 

K VİTAMİNİ NELERDE BULUNUR?

 

K1 özellikle; soya fasulyesi, ıspanak, karalahana, brokoli gibi gıdâlarda bulunur. Ayrıca yaban mersini ve üzüm gibi meyvelerde de bulunmaktadır.

 

K2 şekli ise lahana turşusu gibi fermente gıdâlarda, kümes hayvanlarının etleri gibi hayvânî gıdâlarda bulunur; ayrıca bağırsaklardaki faydalı bakteriler tarafından da yapılmaktadır. Bu yüzden bağırsaklardaki bakterilerle iyi geçinmeliyiz. Gereksiz antibiyotik kullanımı, maalesef onları kaybetmemize sebep olmaktadır. Bu hususu ileride daha detaylı bir şekilde inceleyeceğiz inşâallah.

 

Bunlardan başka porsiyon başına en çok bulunduğu gıdâ, Natto isminde soya fasulyesinden yapılan bir Japon yemeğidir. Listede ikinci sırada karalahana, üçüncü sırada ise taze beyaz şalgamın yaprakları yer almaktadır. 

 

Diğer sıralama ise bahsettiğimiz gıdâların yanı sıra nar suyu, havuç gibi çok daha detaylı bir liste mevcuttur. İsteyenler kaynaktaki resmî internet sayfasına bakabilirler.2

 

K VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE NELER OLUR?

 

Klinik olarak K vitamini eksikliğinde en sık görülen durum, pıhtılaşma hücrelerinin vazifelerini tam icrâ edememeleri sebebiyle kanama ve hemoraji dediğimiz kanın damar dışına çıkması, hattâ cilt altında olduğunda gözle görülmesidir. Ancak bu durum daha ciddî vakalarda görülür. 

 

İkinci en sık görülen durum da kemiklere yeterli kalsiyum geçmemesi sebebiyle, kemik erimesi dediğimiz rahatsızlığın görülmesidir. 

 

Üçüncü husus da yenidoğan bebeklerde plâsenta ve anne sütü yoluyla anneden düşük miktarda K vitamini geçmesi sebebiyle görülmektedir.3 Bu yüzden yenidoğan her bebeğe, K vitamini enjeksiyon şeklinde uygulanmaktadır. Bu yapılmadığı takdirde, yenidoğan bebeklerin en ufak travmaları dahî ciddî kanamalara sebep olabilir. Daha çok göbek deliği, burun, cilt ve sindirim sisteminde kanamalar görülebilir. Bu kanamalar daha çok hayatın ilk haftasında görülür. Bir de yenidoğan bebeklerde geç başlangıçlı (2-12 hafta) K vitamini eksikliğine bağlı kanama bozukluğu görülebilir ki; -Allah muhafaza- bu durum beyin kanaması sebebiyle ölümcül olabilir. Bunu önlemek için; hemen doğum sonrası, kas içine, tek doz K1 vitamini yapılması tavsiye edilmektedir.4 Ülkemizde de her yenidoğan bebeğe, bu tedavi uygulanmaktadır. Ancak aşı karşıtlığı sebebiyle, bunu aşı zannedip engellemek oldukça riskli bir iş olacaktır. 

 

Sağlıklı erişkin kişilerde ise K vitamini eksikliği çok çok nâdirdir. Ancak bağırsaklarında emilim bozukluğu olanlar veya K vitamininin etkisini azaltan ilâç kullananlar risk altında olabilir. 

 

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNE ETKİSİ

 

İBS dediğimiz iltihâbî bağırsak hastalığında; D ve K vitamininin iltihaba sebep olan hücreleri baskıladığı, vücudu rahatlattığı gösterilmiştir.5 Bu çalışmadan hareketle ciddî iltihâbî ve romatizmal hastalığı olanlara; D vitamini takviye alıyorlarsa, yanında K vitamini içeren gıdâları daha fazla tüketmelerini tavsiye edebiliriz.

 

Atopik dermatit denilen alerjik duruma bağlı cilt hastalığına sahip çocuklarda yapılan araştırmada, K vitaminin iltihaba sebep olan hücreleri baskıladığı görülmüştür.6

 

TAVSİYELERİMİZ

 

Yeterli ve dengeli beslenen kişilerde, müzmin bir hastalık yoksa K vitamini eksikliği pek görülmez. Bu yüzden helâl ve temiz her gıdâdan (yeşillikler, kümes hayvanları, sebze yemekleri vs.) yenilmesini, yemek seçilmemesini tavsiye ederiz.

 

Yenidoğan bebeklere yapılan K vitamini enjeksiyonunun önemli olduğunu, aksi ispatlanıncaya kadar bebeklerin buna ihtiyacını olduğunu belirtmek isteriz.

 

Kemik erimesi riski bulunan, özellikle menopoz dönemindeki hanımların ve bağırsak emilim bozukluğu ile seyreden müzmin hastalığı olanların (crohn, ülseratif kolit, çölyak hastalığı vb.) ilgili hekimin de gerekli görmesi hâlinde D3 + K2 vitamini takviyesi alabileceklerini belirtebiliriz.

 

Otoimmün denilen, vücudun bağışıklık sisteminin kendine saldırdığı hastalıklarda; K vitamini içeren gıdâların daha fazla tüketilmesini tavsiye eder, yine ilgili hekim kontrolünde takviye olarak alınabileceğini belirtmek isteriz.

 

Cenâb-ı Hak afiyet ve sıhhat üzere dâim eylesin!.. 

 

____________________________________

 

1 https://www.healthline.com/nutrition/vitamin-k3-menadione#­anticancer-anti-inflammatory-properties

 

2 https://ods.od.nih.gov/factsheets/vitaminK-HealthProfessional/

 

3 Suttie JW. Vitamin K. In: Ross AC, Caballero B, Cousins RJ, Tucker KL, Ziegler TR, eds. Modern Nutrition in Health and Disease. 11th ed. Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins; 2014:305-16.

 

4 American Academy of Pediatrics Committee on F, Newborn. Controversies concerning vitamin K and the newborn. American Academy of Pediatrics Committee on Fetus and Newborn. Pediatrics 2003;112:191-2.

 

5 Lijima, H., Shinzaki, S., & Takehara, T. (2012). The importance of vitamins D and K for the bone health and immune function in inflammatory bowel disease. Current opinion in clinical nutrition and metabolic care, 15(6), 635–640.

 

6 Xu W, Meng K, Wu H, et al. Vitamin K2 immunosuppressive effect on pediatric patients with atopic dermatitis. Pediatr Int. 2019;61(12):1188-1195.